O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi s. R. Sharipov yer tuzish asoslari

Yer -
 
bu quruqlikning yuzasi, kengligi, rel`efi, tuproq qatlami, o'simliklari, qazilma boyliklari, 
suvlari bilan tavsiflanuvchi tabiiy resurs; qishloq xo'jaligida asosiy ishlab chiqarish vositasi 
va xalq xo'jaligining barcha tarmoqlarini joylashtirish va rivojlantirish uchun kenglik asos 
(bazis) hisoblangan ijtimoiy - iqtisodiy manfaatlar ob'ektidir.
Yerdan oqilona foydalanish va uni muhofaza etish - xalq xo‘jaligining ahamiyatli vazifasidir. 
Yerdan o‘zining tabiiy xususiyatlari hamda undan bevosita foydalanuvchilarning va umuman 

---

4 
jamiyatning manfaatlarini maksimal hisobga olgan holda foydalanish kerak. Bu talablarni hisobga 
olgan holda, quyidagi ta’rifni berish mumkin: 
Yerdan oqilona foydalanish
 
- bu butun xalq xo‘jaligini rivojlantirish manfaatlariga mos, 
ajratilish maqsadiga erishishda eng samarali, atrof muhit bilan o‘zaro optimal ta’sirni, yerdan 
foydalanish va uni ajratish jarayonida uning muhofazasini ta’minlaydigan foydalanishdir.
Bizning mamlakatimizda yerdan foydalanish tizimi O‘zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasiga, Yer kodeksiga va boshqa qonunlarga, Prezident farmonlariga asoslanadi. Uning 
asosiy belgilari quyidagilar: yer Respublikamiz hududida yashayotgan xalqlarning hayoti va faoliyati 
asosi hisoblanadi; har bir fuqaro yer olish huquqiga ega; yerga xususiy mulkchilik huquqi tan olinadi 
va himoyalanadi; yer uchastkalarini mahalliy boshqaruv organlari egalik qilishga va foydalanish 
uchun berishadi va qaytarib olishadi; yerga egalik qilish va yerdan foydalanish to‘lovlar asosida 
amalga oshiriladi, to‘lovlar yer solig‘i va ijara haqi shaklida olinadi; qishloq xo‘jaligi yerdan 
foydalanishda ustivorlikka ega; yerdan maqsadli va oqilona foydalanish kerak; yerda xo‘jalik 
yuritishning ko‘p turliligi va barcha shakllarining tengligi o‘rnatilgan; yerga mulkchilik, egalik va 
doimiy foydalanish huquqlari yer uchastkasini ajratish to‘g‘risidagi davlat dalolatnomasi yoki 
guvohnomasi bilan tasdiqlanadi; davlat tomonidan yerlarni muhofazalash tartibi va mazmuni 
belgilanadi, yer tuzishning maqsadi va vazifalari aniqlanadi.