O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi s. R. Sharipov yer tuzish asoslari

ham mumkin. U xo‘jasizlarcha taqsimlanishdan va foydalanishdan, buzilishdan, 
ifloslanishdan va boshqa uning va u bilan bog‘liq tabiiy resurslarning sifatini 
yomonlashtiradigan salbiy ta’sirlardan muhofaza qilinishi kerak. 

---

30 
foydalanishni va uni muhofaza qilishni oqilona, ilmiy asoslangan tashkil etishga asoslanadi. Shuning 
uchun xo‘jaliklararo yer tuzish nafaqat yerni, balki butun atrof muhitni ham muhofaza qilishning birinchi 
va asosiy elementi deb hisoblanishi mumkin. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yerni va atrof muhitni muhofaza etish to‘g‘ridan-to‘g‘ri yerdan foydalanishni tashkil etishga 
bog‘liq. Shuning uchun ham yerni muhofaza etish bo‘yicha tadbirlar yer tuzish jarayonida ishlanishi 
kerak.
Bu masala yer tuzish loyihasining yoki chizmasining barcha tarkibiy qismlariga asosiy 
vazifalardan biri sifatida kiritilishi kerak. 
Yerlarni va atrofdagi tabiiy muhitni muhofaza qilish masalalarini eng to‘g‘ri va to‘la yechish 
uchun ular yer egaliklari va yerdan foydalanishlar tizimidan iborat hududda ko‘rib chiqilishi kerak, 
bunday hudud hozirgi sharoitda eng avvalo, butun ma’muriy tumandir. Tuman hududiga yer tuzish 
chizmalari, xo‘jaliklararo yer tuzish loyihalari va chizmalari, xo‘jaliklarda ichki yer tuzish loyihalari 
ishlanadi. Bu hududda birinchi navbatda oldiniga chizmalarda, keyin esa loyihalarda xo‘jaliklararo yer 
tuzish masalalari yechilishi kerak.
Tabiiy resurslarni va atrof muhitni tuman hududida muhofaza qilishni tashkil etishning asosi yer 
egaliklari va yerdan foydalanishlar hisoblanadi, ularda aniq ishlab chiqarish yoki boshqa faoliyat olib 
boriladi. Shuning uchun, atrof muhit va tabiiy resurslar ularning atrofida ham muhofaza qilinishi kerak. 
Yerlarni va atrofdagi tabiiy muhitni muhofaza qilish rejalash va loyihalash jarayonida odamning 
noto‘g‘ri harakatlari, ayniqsa, biosferaning mahsuldorligi pasayishi keltirib chiqaradigan, har qanday 
zararlarga yo‘l qo‘ymaydigan va ularni maksimal cheklaydigan vositalarni maqsadli topishdan; yerdan 
foydalanish jarayonida uning sifati yomonlashishiga hamda atrofdagi hududlarga zararli ta’siriga yo‘l 
qo‘ymaydigan usullardan foydalanishdan iborat bo‘ladi. Yakuniy maqsad - yerdan va tabiiy resurslardan 
ishlab chiqarish va boshqa faoliyat jarayonida to‘g‘ri foydalanish hisoblanadi.
Ho‘jaliklararo yer tuzish chizmalarini va loyihalarini ishlashda yerlarni va atrofdagi tabiiy muhitni 
muhofaza qilish bu vazifaning mazmuniga mos maxsus ishlar bilan amalga oshiriladi. Ularga quyidagilar 
kiradi: 
yer egaliklarini va yerdan foydalanishlarni tashkil etishda, ya’ni, ularni joylashtirishda, 
o‘lchamlarini, chegaralarini, infratizimlarni va sh.o‘. yer resurslarini va atrofdagi tabiiy muhitni ishonchli 
muhofaza qilishni ta’minlovchi belgilashda, barcha talablarga va shartlarga rioya qilish; 
qishloq xo‘jalik korxonalari hududida yerlarni va tabiatni muhofaza qilish bo‘yicha zarur tadbirlar 
(tashkiliy-xududiy, tashkiliy-xo‘jalik va boshq.) tizimini loyihalash;
himoyalanadigan yer egaliklari va yerdan foydalanishlar uchastkalarini, mintaqalarini, 
polosalarini xududlarini ajratish va ular ichida va atrofdagi yerlarda yerlardan oqilona foydalanish 
bo‘yicha tadbirlarni ishlash. Bu harakatlarga mustaqil xarakterdagi yer tuzish turlaridan biri sifatida 
qarash mumkin.