O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti «oliy matematika» kafedrasi

3-bosqich. Taqdimot 
•
Guruh a’zolari birgalikda bajarish ish natijalarini ko‘rgazmali vositalar 
yordamida taqdimot etadilar;
•
Boshqalar   ushbu   material   qismini   o‘zlashtirganligini   aniqlash 
maqsadida o‘zaro tekshiruv savollarini beradilar
2-bosqich. Guruhda ishlash
•
Guruhdagi ishni rejalashtirishadi;
•
Guruh ichida topshiriqlarni taqsimlashadi;
•
Yakka tartibda topshiriqlarni bajarishadi;
•
Guruh   muhokamasini   o‘tkazish   qoidalariga   asoslanib   yakka   tartibda 
erishilgan   natijalarni   muhokama   qilishadi   va   guruh   ishining   umumiy 
natijasini shakllantirishadi;
•
Taqdimot uchun birgalikda olib borilgan ish natijalarini tayyorlashadi;
•
Ushbu material qismini aniqlash maqsadida o‘zaro tekshiruv savollarini 
tayyorlashadi.

2-Laboratoriya ishi. Trifilyar osma yordamida qattiq jismlarni 
inersiya momentini aniqlash 
2.1. Laboratoriya mashg‘ulotni o‘qitish texnologiyasi
Mashg‘ulot vaqti – 4 soat 
Talabalar soni: 25
Mashg‘ulot shakli
Tajribalarni o‘tkazishga asoslangan laboratoriya 
mashg‘uloti
Ma’ruza rejasi:
1. Kerakli asboblar
2. Ishning maqsadi
3. Ishning bajarilishi
4. O‘lchash xatoliklarini hisoblash
5. Bajargan ishi bo‘yicha hisobot
                 O‘quv mashg‘ulotining maqsadi:  tajribalar asosida olingan bilimlarni 
kengaytirish,   mustahkamlashtirish   va   ulardan   amaliyotda   foydalanishini 
ta’minlash.
Pedagogik vazifalar:
•
kerakli   asboblarni   vazifasi,   ishlash 
prinsipi haqida ma’lumot berish;
•
ishning maqsadini gapirib berish;
•
ishning bajarilish qoidalarini yoritib 
berish;
•
o‘lchashlar   xatoliklarni   hisoblash 
jarayonini tashkil qilish.
O‘quv faoliyati natijalari:
•
o‘quv   mashg‘uloti   maqsadi, 
ko‘zlanayotgan   natijalar   va 
mashg‘ulotni   olib   borish 
xususiyatlarini ma’lum qiladi;
•
ishning maqsadini aniqlab beradi;
•
ishning   bajarish   qoidalari   va 
bosqichlari   haqida   ma’lumotlar 
beradi;
•
o‘lchash   xatoliklarni   hisoblash 
usulini yoritib beradi.
O‘qitish usullari
Eksperimental usuli, baxs-munozara, aqliy hujum 
guruhda ishlash
O‘qitish vositalari
Leksiyalar kursi, laboratoriya praktikumi, asbob-
uskunalar, ishchi stoli, doska, kompyuter 
texnologiyalari
O‘qitish shakli
Guruhda ishlash, individual
O‘qitish shart-sharoitlari
Tajribalarni o‘tkazish uchun mo‘ljallangan 
laboratoriya xonasi
Monitoring va baholash
Og‘zaki nazorat: savol-javob shakli
175

Laboratoriya mashg‘ulotining texnologik haritasi
 
Faoliyat 
bosqichlari
Faoliyatning mazmuni
O‘qituvchi
Talaba
1-bosqich 
Kirish 
(10 minut)
1.1. Laboratoriya ishlarni maqsadi, o‘tkazish 
jarayoni,   kutilayotgan   natijalar   bilan 
tanishtiradi.
1.2.   Savollar   berib   suhbat   tarzida   talabalar 
bilimlarini jonlantiradi (1-ilova).
1.3.   Ta’lim   jarayoni   «Fikrlar   hujumi» 
texnologiyasi orqali amalga oshirishini e’lon 
qiladi (2-ilova).
Eshitadilar
Savollarga   javob 
beradilar
Eshitadilar, 
yozadilar
2-bosqich
Asosiy 
(60 minut)
2.1. Mashg‘ulotni olib borish xususiyatlarini 
ma’lum qiladi.
2.2. Talabalar bilimlarini aniqlash maqsadida 
mavzuni   nazariy   qismidan   savol-javob 
o‘tkazadi.
2.3.   Kerakli   asboblar   haqida   chuqur 
bilimlarga ega bo‘lishini ta’minlaydi.
2.4.   Laboratoriya   ishini   bajarish   ketma-
ketligini izohlab berishini so‘raydi.
2.5. Tajribalarni o‘tkazishda har bir talabani 
mustaqil ishlashga yordam beradi.
Eshitadilar
Savollarga   javob 
beradilar
Eshitadilar, 
eslaydilar
Eshitadilar, 
gapirib beradilar
Harakat qiladilar
3-bosqich 
Yakuniy
(10-minut)
3.1.   Mashg‘ulot   bo‘yicha   qisqa   xulosalar 
qiladi, yakun yasaydi.
3.2.   Talabalarni   baholash   mezonlari   bilan 
tanishtiradi (3-ilova).
3.2. Mustaqil ishlash uchun topshiriq beradi. 
Laboratoriya ishi bo‘yicha Klaster tuzish
Eshitadilar, 
savollar beradilar
eshitadilar
Yozib oladilar
1-ilova
2-ilova
176
«Fikrlar hujumi» texnologiyasi
Mazkur usul o‘quvchilarning mashg‘ulotlar jarayonidagi faolliklarini 
ta’minlash,   ularni   erkin   fikr   yuritishga   rag‘batlantirish   hamda   bir   xil 
fikrlash inersiyasidan ozod etish, muayyan mavzu yuzasidan rang-barang 
g‘oyalarni   to‘plash,   shuningdek,   ijodiy   vazifalarni   hal   etish,   yechish 
jarayonining   dastlabki   bosqichida   paydo   bo‘lgan   fikrlarni   yengishga 
o‘rgatish uchun xizmat qiladi. «Fikriy hujum» usuli A.F.Osborn tomonidan 
tavsiya   etilgan   bo‘lib,   uning   asosiy   tamoyili   va   sharti   mashg‘ulot 
(baxs)ning  har bir ishtirokchisi tomonidan o‘rtaga tashlanayotgan  fikrga 
nisbatan   tanqidni   mutlaqo   ta’qiqlash,   har   qanday   luqma   va   hazil-
mutoyibalarni   rag‘batlantirishdan   iboratdir.   Bundan   ko‘zlangan   maqsad 
o‘quvchilarning   mashg‘ulot   (baxs)   jarayonidagi   erkin   ishtirokini 
ta’minlashdir. Ta’lim jarayonida ushbu usuldan samarali va muvoffaqiyatli 
foydalanish   o‘qituvchining   pedagogik   mahorati   va   tafakkur   ko‘lamining 
kengligiga bog‘liq bo‘ladi. «Fikriy hujum» texnologiyasidan foydalanish 
chog‘ida   o‘quvchilarning   soni   15   nafardan   oshmasligi   maqsadga 
muvofiqdir. Ushbu usulga asoslangan mashg‘ulot bir soatga qadar tashkil 
etilishi mumkin.
Jonlantirish uchun savollar
1.
Laboratoriya ishlari uchun ajratilgan vaqt ishni qaysi qismini bajarish 
uchun mo‘ljallangan?
2. Laboratoriya   ishini   qaysi   qismlarni   mustaqil   ish   vaqtida   bajarish 
mumkin?
3. Talabalar laboratoriya ishini bajarishdan oldin nimalarni o‘rganishga 
kirishadilar?
4. Qaysi   talabaga   ishning   eksperimental   qismini   bajarishga   ruxsat 
beriladi?

3-ilova
Talabalar faoliyatini baholash mezonlari
86-100 % 2 ball «a’lo»
71-85 % 1,7 ball «yaxshi»
55-70 % 1,4 ball «qoniqarli»
Baholash mezonlari
F.I.Sh.
Baho 
Mezonlar 
Bilim 
Faollik 
Takliflar 
Jami ball
Ballar 
0,8
0,6
0,6
2
%
40
30
30
100
«Trifilyar osma yordamida qattiq jismlarni inersiya momentini aniqlash» 
ishiga 
177

KLASTER TUZING
Трифиляр осма 
ёрдамида  атти  
қ
қ
жисмларни 
инерция 
моментини
 
ани лаш
қ
Ишнинг 
амалий 
а амияти
ҳ
Ишни 
назарий 
исми
қ
Ишни 
бажарилиш 
исми
қ
Тажрибалар 
хатоликлари
-ни 
исоблаш 
ҳ
усули
Керакли 
асбоблар
178

3-Laboratoriya ishi. Matematik mayatnik yordamida erkin tushish 
tezlanishini aniqlash 
3.1. Laboratoriya mashg‘ulotni o‘qitish texnologiyasi
Mashg‘ulot vaqti – 4 soat 
Talabalar soni: 25
Mashg‘ulot shakli
Tajribalarni o‘tkazishga asoslangan laboratoriya 
mashg‘uloti
Ma’ruza rejasi:
1. Kerakli asboblar
2. Ishning maqsadi
3. Ishning bajarilishi
4. O‘lchash xatoliklarini hisoblash
5. Bajargan ishi bo‘yicha hisobot
                 O‘quv mashg‘ulotining maqsadi:  eksperimental usullar asosida olingan 
bilimlarni chuqurlashtirish, tizimlashtirish va ulardan amaliyotda foydalanishini 
o‘rganish.
Pedagogik vazifalar:
•
mashg‘ulot   bo‘yicha   bilimlarni 
tizimlashtirish, mustahkamlash;
•
asbob-uskuna   bilan   ishlash 
ko‘nikmalarni hosil qilish;
•
eksperimental natijalarni tahlil qilish 
ko‘nikmalarni rivojlantirish.
O‘quv faoliyati natijalari:
•
o‘quv mashg‘uloti maqsadi, asosi 
va nazariy qismi haqida ma’lumot 
beradi;
•
asboblarni   vazifalari,   ishlash 
prinsiplarini yoritib beradi;
•
eksperimental   natijalarni   nazariy 
bilimlar asosida tahlil qilib beradi.
O‘qitish usullari
Eksperimental usuli, baxs-munozara
O‘qitish vositalari
Leksiyalar kursi, laboratoriya praktikumi, asbob-
uskunalar, ishchi stoli, doska, kompyuter 
texnologiyalari
O‘qitish shakli
Guruhda ishlash, individual
O‘qitish shart-sharoitlari
Tajribalarni o‘tkazish uchun mo‘ljallangan 
laboratoriya xonasi
Monitoring va baholash
Og‘zaki nazorat: savol-javob shakli
179

Laboratoriya mashg‘ulotining texnologik haritasi
 
Faoliyat 
bosqichlari
Faoliyatning mazmuni
O‘qituvchi
Talaba
1-bosqich 
Kirish 
(10 minut)
1.1.   Mashg‘ulotning   maqsadi,   o‘tkazish 
jarayoni, kutilayotgan natijalar va faoliyatini 
baholash   ko‘rsatkichlari   va   mezonlari   bilan 
tanishtiradi (1-ilova).
1.2.   Tezkor-so‘rov   o‘tkazadi.   Javoblarni 
aniqlashtiradi.
1.3.   Ta’lim   jarayoni   «Birgalikda   o‘qiymiz» 
texnologiyasi orqali amalga oshirishini e’lon 
qiladi (2-ilova).
Eshitadilar   va 
tanishib 
chiqadilar
Eshitadilar
2-bosqich
Asosiy 
(60 minut)
2.1.   Talabalarni   6   ta   kichik   guruhga 
(zvenolarga) bo‘ladi va guruhlarda hamkorlik 
asosida   ishlash   usuli   bilan   tanishtiradi   (3-
ilova).   Har   bir   guruh   mavzu   rejasi   asosida 
taqdimot tayyorlashini aytadi.
2.2. Guruhlarga topshiriqlarni bajarish uchun 
yordam beradi.  Tajriba  natijalari mazmunan 
va mantiqan to‘liq yoritilishini kuzatadi.
2.3.   Laboratoriya   ishlari   asosida   berilgan 
ma’lumotlarni
 
umumlashtiradi
 
va 
xulosalaydi.  Faol   ishtirok   etgan   talabalarni 
rag‘batlantiradi (4-ilova).
Kichik   zvnolarga 
bo‘linadilar
Faol 
qatnashadilar, 
tajribalarni 
o‘tkazadilar
Eshitadilar 
3-bosqich 
Yakuniy
(10-minut)
3.1.   Mashg‘ulot   bo‘yicha   qisqa   xulosalar 
qiladi, yakun yasaydi.
3.2.   Laboratoriya   ishlar   maqsadiga 
erishishdagi talabalar faoliyatini tahlil qiladi 
va o‘zlashtira olmagan joylarini qayta o‘qib 
chiqishni tavsiya etadi.
3.2. Mustaqil ishlash uchun topshiriq beradi.
Tinglaydilar
Yozib oladilar
1-ilova
Guruhlar ish natijalarini baholash mezonlari
180

Mezonlar 
Max 
ball
Guruh (zveno) natijalarini baholash
1
2
3
4
5
6
Axborotning to‘liqligi
1,0
Axborotning grafik shaklida 
ifoda etilishi
0,6
Guruhning faolligi
0,4
Ballarning maksimal 
summasi
2,0
2-ilova
3-ilova
«Биргаликда ў иймиз» техникаси
қ
Биргаликда ў иш: ў ув гуру и кичик гуру ларга бўлинади.  ар бир 
қ
қ
ҳ
ҳ
Ҳ
кичик гуру  ўрганилаётган мазвунинг маълум бир со асида эксперт 
ҳ
ҳ
бўлади ва бош аларни ўргатади.
қ
ар бир гуру нинг ма сади бош а барча гуру лар иштирокчилари 
Ҳ
ҳ
қ
қ
ҳ
мавзу саволларини тўла  ажмда эгаллаб олишдан иборат.
ҳ
«Биргаликда ў иймиз» техникасидан фойдаланган  олда гуру ларда 
қ
ҳ
ҳ
ишни ташкил этиш жараёнининг тузилиши
Билим даражасига  араб 3-5 кишидан иборат бўлган  ар хил турдаги 
қ
ҳ
гуру лар тузилади
ҳ
ар бир гуру га битта топшири  берилади – умумий мавзунинг бир 
Ҳ
ҳ
қ
исми, унинг устида бутун ў ув гуру и иш олиб боради  амда таянчлар – 
қ
қ
ҳ
ҳ
эксперт вара лари – та дим этилади
қ
қ
ар бир гуру  ичида умумий топшири  та симланади
Ҳ
ҳ
қ қ
амма якка тартибдаги топшири ни бажаради
Ҳ
қ
Барча гуру  аъзоларининг мини – маърузалари тингланади. Умумий 
ҳ
натижа шакллантиради ва уни та димотга тайёрлашади
қ
Спикер ёки гуру  барча аъзолари биргаликда бажарган иш натижаларини 
ҳ
та димот этишади
қ
181
Guruhlarda ishlash qoidasi
Har biringiz o‘z guruh a’zolaringizni diqqat, e’tibor bilan eshitishga 
harakat qiling.
Guruhning   har   bir   a’zosi   faol,   hamkorlikda   ishlashi   va   berilgan 
topshiriqlarga mas’uliyat bilan yondoshishi kerak.
Har kim o‘ziga yordam kerak bo‘lganda so‘rashi mumkin.
Guruhlar faoliyatining natijalarini baholashda hamma ishtirok etishi 
shart.
Hamma qat’iy tushinishi kerak:
- boshqalarga yordam berib o‘zimiz ham o‘rganamiz;
- biz bitta kemadamiz: yoki birgalikda suzib chiqamiz, yoki birgalikda 
cho‘kib ketamiz.

4-ilova
Talabalar faoliyatini baholash mezonlari
86-100 % 2 ball «a’lo»
71-85 % 1,7 ball «yaxshi»
55-70 % 1,4 ball «qoniqarli»
Baholash mezonlari
F.I.Sh.
Baho 
Mezonlar 
Bilim 
Faollik 
Takliflar 
Jami ball
Ballar 
0,8
0,6
0,6
2
%
40
30
30
100
5-ilova
182
FSMU texnologiyasi
(F)  -  fikringizni bayon eting
(S)  - fikringizni bayoniga biror sabab ko‘rsating
(M)  - ko‘rsatilgan sababni tushuntiruvchi misol keltiring 
(U)  - fikringizni umumlashtiring
Ushbu   texnologiya   tinglovchilarni   o‘z   fikrini   himoya   qilishga,   erkin 
fikrlash   va   o‘z   fikrini   boshqalarga   o‘tkazishga,   ochiq   holda   baxslashishga, 
egallangan   bilimlarni   tahlil   qilishga,   qay   darajada   egallanganliklarini 
baholashga hamda tinglovchilarni baxslashish madaniyatiga o‘rgatadi.

«Xizmat ko‘rsatish sohasini ko‘tarishda bajargan ishni ahamiyati bormi?»
F    
fikringizni bayon eting
S   
fikringizni bayoniga biror sabab ko‘rsating
M  
ko‘rsatilgan sababni tushuntiruvchi misol keltiring 
U  
fikringizni umumlashtiring
Nazorat savollari
1. Tebranma harakat deb nimaga aytiladi?
2. Tebranma harakatning amplitudasi, chastotasi, fazasi va davri deb nimaga 
aytiladi?
3. Matematik va fizik tebratgich (mayatnik) deb nimaga aytiladi?
4.
Tezlanish (g - ning) formulasini chiqaring.
5. Garmonik tebranish nima va uning tezligi, tezlanishi qanday aniqlanadi?
6. Laboratoriya ishi nimaga asoslangan?
7. Matematik mayatnik qanday tebranishlarga ega?
8. Bajargan ish haqida qanday xulosalar qilish mumkin?
183

4-Laboratoriya ishi. Suyuqlikning sirt taranglik koeffitsiyentini 
tomchi uzilish usuli yordmida aniqlash 
4.1. Laboratoriya mashg‘ulotni o‘qitish texnologiyasi
Mashg‘ulot vaqti – 4 soat 
Talabalar soni: 25
Mashg‘ulot shakli
Tajribalarni o‘tkazishga asoslangan laboratoriya 
mashg‘uloti
Ma’ruza rejasi:
1. Kerakli asboblar
2. Ishning maqsadi
3. Ishning bajarilishi
4. O‘lchash xatoliklarini hisoblash
5. Bajargan ishi bo‘yicha hisobot
                 O‘quv mashg‘ulotining maqsadi:  tajribalar asosida olingan bilimlarni 
kengaytirish,   mustahkamlashtirish,   amaliyotda   foydalanish   yo‘llari   bilan 
tanishtirish.
Pedagogik vazifalar:
•
mashg‘ulot   bo‘yicha   bilimlarni 
o‘zlashtirish   va   kengaytirishga 
motivatsiya yaratish;
•
mashg‘ulot   bo‘yicha   bilimlarni 
mustahkamlash;
•
ish   natijalarini   tahlil   qilish, 
tizimlashtirish,   solishtirish   va 
umumlashtirish   bo‘yicha   ko‘nikalar 
ishlab chiqish;
•
ishni   hisoboti   bo‘yicha   izohlash   va 
shakllantirish   jarayonini   tashkil 
qilish.
O‘quv faoliyati natijalari:
•
o‘quv   mashg‘uloti   maqsadi, 
ko‘zlanayotgan   natijalar   va 
mashg‘ulotni   olib   borish   yo‘lini 
gapirib beradi;
•
mashg‘ulotni   nazariy   qismi 
haqida ma’lumotlar beradi;
•
ishning   bajarish   qoidalari, 
bosqichlari   haqida,   natijalarni 
umumlashtirib xulosa qiladi;
•
bajargan   ish   haqida   hisobotni 
topshiradi.
O‘qitish usullari
Eksperimental usuli, baxs-munozara, aqliy hujum
O‘qitish vositalari
Leksiyalar kursi, laboratoriya praktikumi, asbob-
uskunalar, ishchi stoli, doska, kompyuter 
texnologiyalari
O‘qitish shakli
Guruhda ishlash, individual
O‘qitish shart-sharoitlari
Tajribalarni o‘tkazish uchun mo‘ljallangan 
laboratoriya xonasi
Monitoring va baholash
Og‘zaki nazorat: savol-javob shakli
184

Laboratoriya mashg‘ulotining texnologik haritasi
 
Faoliyat 
bosqichlari
Faoliyatning mazmuni
O‘qituvchi
Talaba
1-bosqich 
Kirish 
(10 minut)
1.1.   O‘quv   mashg‘ulotining   maqsadini, 
o‘tkazish tartibini e’lon qiladi.
1.2. Talabalarning mashg‘ulotdagi faoliyatini 
baholash   ko‘rsatkichlari   va   mezonlari   bilan 
tanishtiradi (1-ilova).
Eshitadilar
Eshitadilar
2-bosqich
Asosiy 
(60 minut)
2.1. Guruhlarda ish boshlanganligini ma’lum 
qiladi.
2.2.   Talabalarning   ishni   bajarishdagi 
tayyorgarlik darajasini aniqlaydi.
2.3.   Ishni   eksperimental   qismini   bajarishga 
ruxsat beradi.
2.4. Butun dars davomida ishni faol kuzatib 
boradi,   talabalar   orasiga   o‘tib,   ularning 
savollariga javob beradi.
2.5. Tajribalarni o‘tkazishda har bir talabani 
mustaqil ishlashga ko‘maklashadi.
Eshitadilar
Savollarga   javob 
beradilar
Tajriblar 
o‘tkazadilar
Eshitadilar, 
eslaydilar
Harakat qiladilar
3-bosqich 
Yakuniy
(10-minut)
3.1.   Zvenolarni   ishlari   bo‘yicha   qisqa 
xulosalar qiladi, yakun yasaydi.
3.2.   Talabalarni   baholash   mezoni   orqali 
rag‘batlantiradi.
3.3.   Mustaqil   ishlash   uchun   keyingi 
laboratoriya   ishini   tayyorlab   kelishini   e’lon 
qiladi.
3.4. Mustaqil ishlash uchun topshiriq: «Nima 
uchun   bugungi   kunda   chuchuk   suvni 
yetishmasligi   global   muammo   bo‘lgan?» 
«Nima uchun» texnikasi asosida
Eshitadilar, 
savollar beradilar
eshitadilar
Yozib oladilar
Yozib oladilar
3-ilova
Talabalar faoliyatini baholash mezonlari
86-100 % 2 ball «a’lo»
71-85 % 1,7 ball «yaxshi»
55-70 % 1,4 ball «qoniqarli»
Baholash mezonlari
F.I.Sh.
Baho 
Mezonlar 
Bilim 
Faollik 
Takliflar 
Jami ball
Ballar 
0,8
0,6
0,6
2
%
40
30
30
100
185

2-ilova
3-ilova
186
«Aqliy hujum» usuli
«Aqliy hujum» - muammolarni hal qilishda keng qo‘llaniladigan 
anchagina mashxur usuldir. Bu usul katta miqdordagi g‘oyalarni yig‘ish, 
talabalarni ayni bir xil fikrlash inersiyasidan xoli qilish, ijodiy vazifalarni 
yechish   jarayonida   dastlab   paydo   bo‘lgan   fikrlarni   yengishdir.   U 
qatnashchilarni o‘z tasavvurlari va ijodlaridan foydalanishga undaydi va 
berilgan har qanday muammoga ko‘p sonli yechimlar topishda yordam 
beradi   (bu   vaziyatda   men   nima   qilishim   kerak?.   Bu   to‘siqni   qanday 
bartaraf   qilishingiz   kerak?).   Aqliy   hujum   qadriyatlarni   tanlash   va 
muqobillarini aniqlashda yordam beradi.
 
«Aqliy hujum» usulini qo‘llaganda quyidagi eslatmaga rioya qiling.
- Hech qanday o‘zaro baholash va tanqidga yo‘l qo‘yilmaydi;
- Taklif etilayotgan fikrlarni baholashga shoshilma, agarda  
             ular g‘aroyib bo‘lsa ham – barcha narsa mumkin;
- Tasavvurlaringa erk ber!
- O‘rtoqlarning fikrini hurmat qil;
- Qancha fikr ko‘p bo‘lsa shuncha yaxshi;
- Agar fikrlar takrorlansa ajablanma va jahlingni chiqarma;
- Boshqalar fikrini tanqid qilma;
- Fikrlarni ko‘pligi yangi fikrni tug‘ilishiga sabab bo‘ladi;
- Fikrlaringa bir oz shuhba bo‘lsa ham, ularni aytishga  
             harakat qil.
«Nima uchun» sxemasini tuzish qoidalari
1. Qanday   piktogrammadan:   aylana   yoki   to‘g‘ri   to‘rtburchakdan 
foydalanishingizni o‘zingiz hal etasiz.
2. Mulohazalar   sxema-zanjiri   turini:   chiziqli,   nochiziqli,   spiralsimon 
(dastlabki   holatni   markazga   yoki   chetga   joylashtirib)   bo‘lishligini 
o‘zingiz tanlaysiz.
3. Strelka   sizning   qidiruv   yo‘nalishingizni   belgilaydi:   dastlabki 
holatdan oqibatgacha

4-ilova
«Nima uchun» texnikasini sxemasi
5-ilova
«Nima uchun?» texnikasi
187
«Nima uchun» sxemasini tuzish qoidalari 
bilan tanishadi
Yakka   tartibda   (juftlikda)   muammo 
shakllantiriladi.   «Nima   uchun»   so‘rog‘i 
bilan  strelka   chiziladi  va  ushbu  savolga 
javob yoziladi. Ushbu jarayon muammoni 
keltirib chiqargan ildiz yashiringan sababi 
o‘rnatilmaguncha davom ettiriladi
Mini   –   guruhlarga   birlashadi,   o‘z 
sxemalarini taqqoslaydi va qo‘shimchalar 
kiritadi, umumiy sxemaga jamlaydi
Natijalar taqdimoti
«Nima uchun» sxemasi
 -
muammoning   dastlabki 
sababini
 
aniqlash 
bo‘yicha   bir   butun   qator 
qarashlar,   tizimli,   ijodiy, 
taxliliy mushohada qilish 
ko‘nikmalarini 
rivojlantiradi
«Nima uchun 
bugungi   kunda 
chuchuk   suvni 
yetishmasligi 
global   muammo 
bo‘lgan?». 
Bunday   global 
muammoni 
qanday hal qilish 
mumkin?
Nima uchun?
Nima uchun?
Nima uchun?
Nima uchun?
Nima uchun?
Nima uchun?
 
 
 
 
 

5-Laboratoriya ishi. Termoelementni darajalash va uning 
termoelektr yurituvchi kuchini aniqlash 
5.1. Laboratoriya mashg‘ulotni o‘qitish texnologiyasi
Mashg‘ulot vaqti – 4 soat 
Talabalar soni: 25
Mashg‘ulot shakli
Tajribalarni o‘tkazishga asoslangan laboratoriya 
mashg‘uloti
Ma’ruza rejasi:
1. Elektr o‘lchagich asboblarni vazifalari, 
ishlash   prinsipi,   elektr   sxemada   shartli 
belgisi
2. Nazariya asosida ishning maqsadi
3. Elektr zanjirni tuzish usuli
4. Ishning tajribaviy qismi
5. Bajargan ishi bo‘yicha hisobot
         O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: elektr asboblar, elektr sxema, elektr zanjir, 
eksperimental usul, xatoliklarni hisoblash usuli haqidagi bilimlarni shakllantirish.
Pedagogik vazifalar:
•
mashg‘ulot   bo‘yicha   bilimlarni 
tizimlashtirish, mustahkamlash;
•
elektr   o‘lchagich   asboblar,   elektr 
sxema,  elektr zanjirlar bilan ishlash 
ko‘nikmalarni hosil qilish;
•
eksperimental natijalarni tahlil qilish 
ko‘nikmalarni rivojlantirish.
O‘quv faoliyati natijalari:
•
o‘quv mashg‘uloti maqsadi, asosi 
va nazariy qismi haqida ma’lumot 
beradi;
•
elektr   o‘lchagich   asboblarni 
vazifasi, ishlash prinsipi, sxemada 
belgisini gapirib beradi;
•
elektr   sxema   asosida   elektr 
zanjirni tuzib beradi;
•
eksperimental   natijalarni   tahlil 
qilib, xulosa qiladi.
O‘qitish usullari
Eksperimental usuli, baxs-munozara, aqliy hujum
O‘qitish vositalari
Leksiyalar kursi, laboratoriya praktikumi, asbob-
uskunalar, ishchi stoli, doska, kompyuter 
texnologiyalari
O‘qitish shakli
Guruhda ishlash, individual
O‘qitish shart-sharoitlari
Tajribalarni o‘tkazish uchun mo‘ljallangan 
laboratoriya xonasi
Monitoring va baholash
Og‘zaki nazorat: savol-javob shakli
188