O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti «oliy matematika» kafedrasi

Ma’ruza mashg‘ulotining texnologik haritasi
Faoliyat 
bosqichlari
Faoliyati mazmuni
o‘qituvchi
talaba
1-bosqich 
Kirish 
(10 minut)
1.1.   Ekranga   mavzuni   tuzilmaviy   mantiqiy 
chizmasini   chiqaradi   (1-ilova),   bugungi 
mavzuning o‘quv kursidagi o‘rnini belgilaydi.
1.2.   Oldingi   mashg‘ulot   haqidagi   natijalarini 
eslatadi.
1.3.   O‘quv   mashg‘ulotining   maqsadi   va   o‘quv 
faoliyatining natijalarini aytadi.
Eshitadilar, 
o‘rganadilar, 
yozib oladilar
2-bosqich
Asosiy 
(60 minut)
2.1.   Tezkor-so‘rov   texnikasidan   foydalanib, 
o‘tilgan   mavzu   eslatiladi   va   talabalar 
faollashtiriladi:
  -   jismlarning   fizik   holatini   qaysi   usullar 
o‘rganadilar?
  -   termodinamik   usul   tabiatni   qaysi   qonuniga 
asoslangan?
  -   molekulyar   nuqtai   nazardan   termodinamika, 
shuningdek,   makroskopik   fizikaning   ixtiyoriy 
boshqa bo‘limida – bosim, zichlik, temperatura 
qanday ma’noga ega?
 
-   makroskopik   sistemaning   tabiatini 
boshqaruvchi   statistik   yoki   ehtimollik 
qonunlarini asosini nima tashkil etadi?
  -   talabalarga   mustaqil   ishlash   uchun   tezkor-
so‘rov o‘tkaziladi (4-slayd).
2.2.   Mavzuning   mazmunini,   mohiyatini 
shakllantirish   va   takomillashtirish   uchun 
umumiy tushuncha beradi (5-slayd).
2.3.   Faollashtirish   maqsadida   talabalarni   2 
guruhga   bo‘lib,   yuqoridagilar   asosida 
topshiriqlar beriladi va shu asosida esse yozish 
topshiriladi (6-slayd). «Delfi» texnikasi asosida 
amalga oshiriladi (7-slayd)
2.4.   Yakuniy   xulosa   qilishga   talabalarni 
yo‘naltiradi.   Javoblarni   sharhlaydi,   aniqlik 
kiritadi, to‘g‘rilaydi.
Savol-javobga 
faol 
qatnashadilar
Yozib oladilar
Yozib oladilar
Eshitadilar 
3-bosqich 
Yakuniy
(10-minut)
3.1. Mavzuni umumlashtirib xulosa qiladi, faol 
qatnashgan talabalar faoliyatini tahlil qiladi..
3.2.   Mustaqil   ishlash   uchun   topshiriq     beradi: 
o‘tilgan mavzu bo‘yicha BBB jadvalini to‘ldirib 
kelish (8-slayd).
Eshitadilar 
1-ilova (7.1)
Mavzuning tuzilmaviy mantiqiy chizmasi
113

2-ilova (7.2)
1-slayd
ТЕРМОДИ
НАМИКА   
Вазифаси 
Термодинамик система
Термодинамик жараён
Макроскопик  олат параметрлари
ҳ
Ўзгартириш усуллари
P-V диаграмма 
Айланма 
жараён
Термодинам
ик 
системани 
ички 
энергияси
Исси лик машина
қ
Исси лик двигателлари
қ
озирги кунинг энг асосий вазифалари
Ҳ
Иш бажариш 
Исси лик алмашинуви
қ
Термодинамиканинг фундаментал  онунлари
қ
114

 
d
в
с 
V 
P 
2 
1 
a 
b 
S 
1-Rasm. P-V diagrammada aylanma jarayoni
2-slayd
 
Q
1 
4
 
3
 
2
 
1
 
V
3 
V
2 
V
4 
V
1 
V
1 
V 
P 
2-Rasm. Karno sikli
3-slayd
 
A=Q
1
-Q
2 
Иш  
Q
2 
Q
1 
Т
1
 температурали исситкич 
Т
2
 температурали совиткич 
Ишчи 
модда 
3-Rasm. Issiqlik dvigateli (mashina)ni tarkibiy qismlari
4-slayd
115

5-slayd
6-slayd
1-guruhga topshiriq
116
Tezkor-so‘rov
•
Termodinamika nimani o‘rganadi?
•
Termodinamik jarayon deb nimaga aytiladi?
•
Termodinamik sistema nimadan tashkil topgan?
•
Jismlarni ichik energiyasi nimani ifodalaydi?
•
Termodinamikani   birinchi   qonunini   qaysi   jarayonlar   uchun 
qo‘llash mumkin?
Umumiy tushunchalar
Aylanma jarayon – sistema qator holatlarni o‘tish natijasida o‘zining 
dastlabki holatiga qaytadigan jarayon.
Issiqlik   –   materiya   harakatini   shakli;   jismlar   o‘rtasidagi   issiqlik 
almashinish jarayonining energetik ifodasi.
Ichki   energiya   –   jismning   faqat   ichki   holatiga   bog‘liq   bo‘lgan 
energiya.
Karno   sikli   –   navbatma-navbat   o‘zaro   almashinib   turuvchi   ikki 
izotermik jarayon va ikki adiabatik jarayondan iborat qaytar aylanma issiqlik 
jarayoni.
Termodinamika   (yunoncha   termo   –   issiqlik,   dynamics   -   kuch)   – 
termodinamik muvozanat holatida turgan makroskopik tizimlarning umumiy 
xossalari va bu holatlar orasidagi o‘tish jarayonlari to‘g‘risidagi fan.
Entropiya – (yunoncha entropia – aylanish, o‘zgarish) – har qanday 
termodinamik tizimning holat funksiyalaridan biri.

2-guruhga topshiriq
7-slayd
Delfi texnikasi
Fikrlarning baholar yig‘indisi javdali
Дельфи техникаси.
Эссени 
энг 
яхши 
вариантини 
жамоада 
ба олаш 
ва 
танлаш 
ҳ
имконини беради.
Гуру нинг 
ар 
бир 
иштирокчиси 
ҳ
ҳ
му имлик  даражаси  бўйича  таклиф 
ҳ
этилган алътернативани та симлайди (1-
қ
жуда  му им,  Н-тача  му им)  шу  билан 
ҳ
ҳ
бирга натижа «ДМ»  аторига ёзилади
қ
Альтернативларнинг 
ар 
бири 
ҳ
ма буллик,  самарадорлик,  тежамлилик 
қ
даражаси  ёки  бош а  кўрсаткич  бўйича 
қ
10  баллик  тизимга  мувофи   ба оланади 
қ
ҳ
(1-энг  ю ори  балл,  10-энг  кичик  балл). 
қ
Шу билан бирга натижани «М»  аторига 
қ
ёзади
«Д» ва «М»  аторидаги натижалар 
қ
кўпайтирилади ва якуний натижа «К» 
аторига ёзилади
қ
Якуний ба олаш вара и тузилади. 
ҳ
ғ
Фикрларнинг ба олар йи индиси 
ҳ
ғ
жадвали тўлдирилади.)
117
Ekspert varag‘i №1
1. Termodinamikada energiyani saqlanish va aylanish qonuni nimani 
ifodalaydi?
2. Issiqlik dvigatellari nima asosida har xil turlarga bo‘linadi?
Ekspert varag‘i №2
1.
Aylanma jarayoni yoki sikl qanday jarayonlardan tashkil topgan (P-
V diagramma asosida)?
2.
Hozirgi   kunda   dunyo   olimlari,   muxandis   –   konstruktorlari   oldida 
qanday muhim vazifalar qo‘yilgan?

Guruh
Muqobil g‘oyalar
1-guruh
2-guruh
3-guruh
D
M
K
D
M
K
D
M
K
Ko‘paytma 
yig‘indisi
D – darajali baho
M – muqobil baho
K – ko‘paytma 
1 – eng yuqori ball
10 – eng past ball
8-slayd
BBB jadvali
Bilaman 
Bilishni hohlayman
Bildim
1
2
3
7-mavzu. Suyuqliklar. Qattiq jismlar
БББ жадвали
Биламан,
Билишни  о лайман
ҳ ҳ
Билдим
-  матн,  (мавзу,  бўлим) 
бўйича  тад и от  ишлари 
қ қ
олиб  бориш  имконини 
беради;
- 
тизимни 
муло аза 
ҳ
илиш, таркибга ажратиш 
қ
кўникмаларини 
ривожлантиради.
БББ  жадвалини  тузиш  оидалари  билан 
қ
танишилади. 
Якка 
тартибда 
(жуфтликда) расмийлаштирилади
уйидаги  саволга  жавоб  берилади: 
Қ
«Ушбу  мавзу  бўйича  сиз  нимани 
биласиз» 
ва 
«Нимани 
билишни 
о лайсиз?» 
(келгусий 
иш 
учун 
ҳ ҳ
тахминий асос яратилади)
Якка тартибда (жуфтликда) 
жавобларнинг 1-чи ва 2-чи устуни 
тўлдирилади
118
Mustaqil ravishda ma’ruza matnini o‘qiydi 
(ma’ruzani eshitadi). Jadvalning 3-ustunini 
mustaqil (juftlikda) to‘ldiradi)

7.1. Ma’ruza mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
Mashg‘ulot vaqti – 2 soat 
Talabalar soni: 40-70 gacha
Mashg‘ulot shakli
Tematik ma’ruza
Ma’ruza rejasi:
1. Suyuqliklar. Suyuqliklarning  tuzilishi  va asosiy 
hossalari.
2.   Suyuqliklar   va   qattiq   jism   chegarasida   ro‘y 
beradigan hodisa.
3. Ho‘llash va ho‘llamaslik. Kapillyarlik hodisasi va 
uning qo‘llanilishi.
4. Kristall va amorf jismlar.
5. Suyuq kristallar va ularni amaliy ahamiyati. 
                 O‘quv mashg‘ulotining maqsadi:  suyuqliklar to‘g‘risida chuqur bilimlar 
berish.   Qattiq   jismlarni   tuzilishi,   jarayonlari   va   amaliy   ahamiyati   haqida 
talabalarni bilimlarini shakllantirish.
Pedagogik vazifalar:
•
molekulyar-kinetik
 
nazariyasi 
asosida suyuqliklar haqida tushuncha 
berish;
•
suyuqliklarni
 
ho‘llash
 
va 
ho‘llamasligi,   kapilyarlik   hodisasi 
to‘g‘risida ma’lumot berish;
•
qattiq   jismlarni   tuzilishi,   turlari, 
jarayonlari haqida tushuncha berish;
•
dars   jarayonida   mavzu   haqida 
umumiy ma’lumot berish.
O‘quv faoliyati natijalari:
•
mavzuni maqsadi, vazifalari, o‘quv 
jarayonida   tutgan   o‘rnini   yoritib 
beradi;
•
suyuqlikdagi ichki bosimi va uning 
ta’isirini tushuntirib beradi;
•
suyuqlik va qattiq jism chegarasida 
ro‘y beradigan hodisani tushuntirib 
beradi;
•
qattiq   jismni   ichki   tuzilishi   va   bu 
asosida qattiq jism turlarini yoritib 
beradi;
•
qattiq   jism   ega   bo‘lgan   jarayonlar 
va   ularni   amaliy   ahamiyatini 
tushuntirib beradi.
O‘qitish usullari
Ma’ruza, «Pinbord» texnikasi, savol-javob, grafik 
organayzer
O‘qitish vositalari
Leksiyalar kursi, kompyuter texnologiyalari, 
kodoskop
O‘qitish shakli
 frontal, jamoaviy
O‘qitish shart-sharoitlari
texnik vositalardan foydalanishga va guruhlarda 
ishlashga mo‘ljallangan auditoriya, laboratoriya 
xonasi
Monitoring va baholash
og‘zaki nazorat: savol-javob shakli
119

Ma’ruza mashg‘ulotining texnologik haritasi
Faoliyat 
bosqichlari
Faoliyati mazmuni
o‘qituvchi
talaba
1-bosqich 
Kirish 
(10 minut)
1.1.   Ekranga   mavzuni   tuzilmaviy   mantiqiy 
chizmasini   chiqaradi   (1-ilova),   umumiy 
ma’lumot   beradi   va   bugungi   mavzuni   o‘quv 
kursidagi o‘rnini belgilaydi.
1.2.   Oldingi   mashg‘ulot   haqidagi   natijalarini 
eslatadi.
1.3.   O‘quv   mashg‘ulotining   maqsadi   va   o‘quv 
faoliyatining natijalarini aytadi.
Eshitadilar, 
yozib oladilar
2-bosqich
Asosiy 
(60 minut)
2.1. Slaydlarni namoyish qilish va izohlash bilan 
mavzu   bo‘yicha   asosiy   jihatlarni   tushuntirib 
beradi (2-ilova).
2.2.   Mavzuning   mazmunini,   mohiyatini 
shakllantirish   va   takomillashtirish   uchun 
umumiy tushuncha beradi (2-7 slaydlar).
2.3.   Faollashtirish   maqsadida   talabalarni   2 
guruhga bo‘lib, topshiriqlar beradi va shu asosda 
esse   yozish   topshiriladi   (9-slayd).   «Pinbord» 
texnikasi   asosida   «Zamonaviy   muammolar» 
savolga javob berish (8-slayd)
Yozib oladilar
Yozib oladilar
Eshitadilar 
3-bosqich 
Yakuniy
(10-minut)
3.1. Mavzuni umumlashtirib xulosa qiladi, faol 
qatnashgan talabalar faoliyatini tahlil qiladi.
3.2. Mustaqil ishlash uchun topshiriq  beradi (9-
slayd).
Savollar 
berishadi
1-slayd
1-ilova (8.1)
120
Mavzu rejasi
1. Suyuqliklar. Suyuqliklarning tuzilishi va asosiy hossalari.
2. Suyuqliklar va qattiq jism chegarasida ro‘y beradigan hodisa.
3. Ho‘llash va ho‘llamaslik. Kapillyarlik hodisasi va uning qo‘llanilishi.
4. Kristall va amorf jismlar.
5. Suyuq kristallar va ularni amaliy ahamiyati.

Mavzuning tuzilmaviy mantiqiy chizmasi
2-ilova (8.2)
Сую лик-
қ
лар  
Тузилиши ва асосий хоссалари
Молекуляр босим
Сирт таранглиги ва уни заифлаштирувчи модда 
ўллаш  одисаси ва унинг саноатда ва турмушда 
Ҳ
ҳ
а амияти
ҳ
Бош а жисмлардан характерли фар и
қ
қ
Эриш жараёни 
атти  
Қ
қ
жисмлар
Сую лик ва 
қ
атти  
қ
қ
жисм 
чегараси-
даги 
одисалар
ҳ
отишмалар ва уларнинг техникада  ўлланилиши
Қ
қ
Исси лик хусусиятлари ва жараёнлари
қ
Механик хусусиятлари ва жараёнлари
Кристалл жисмлар 
Табиатдаги кристалл жисмлар
Аморф жисмлар
атти  
Қ
қ
жисмлар
Замонавий 
муаммолар
ўлланмаслик  одисаси ва унинг амалий а амияти
Ҳ
ҳ
ҳ
Капиллярлик  одисаси ва унинг табиатда, техникада 
ҳ
тутган ўрни 
Монокристалл жисмлар 
Поликристалл жисмлар 
Табиат ресусрларидан о илона фойдаланиш
қ
Чучук сув
121

2-slayd
 
М
1 
М
2 
М
3 
               
 
a)
 b)
1-Rasm. Suyuqlikni sirt tarangligi
3-slayd
 
P 
∆
P 
            
 
P 
         
 
P 
∆
P 
2-Rasm. Suyuqlikdagi qo‘shimcha bosim
4-slayd
      
 
θ
 
           
 
θ
 
3-Rasm. Suyuqlik va qattiq jism chegarasidagi hodisalar
5-slayd
122

                                                 
                                                                               - 
Na
   
 
                                                                               - 
Сl
 
4-Rasm. Osh tuzini kristall panjarasi
6-slayd
 
 
 
 
a)
b)
v)
5-Rasm. Kristall panjarani yacheykalarini shakli
7-slayd
 
t  ва
қт) 
Т 
Т
Э 
А 
В 
С 
D 
6-Rasm. Kristall va amorf jismlarni etish jarayoni.
8-slayd
123

9-slayd
124
Pinbord texnikasi
Muammoni hal qilishga oid fikrlarni tizimlashtirish va guruhlashni 
amalga   oshirish   (inglizchadan:  pin  –   mahkamlash,  board  -   doska) 
kollektiv   tarzda   yagona   yoki   aksincha   qarama-qarshi   pozitsiyani 
shakllantirishga imkon beradi.
O‘qituvchi  taklif  etilgan   muammo  bo‘yicha   o‘z   nuqtai  nazarlarini 
bayon   qilishni   so‘raydi.  To‘g‘ridan-to‘g‘ri   yoki   ommaviy   aqliy 
hujumning boshlanishini tashkil qiladi (rag‘batlantiradi).
Fikrlarni taklif qiladilar, muhokama qiladilar, baholaydilar va eng 
optimal (samarali) fikrni tanlaydilar. Ularni tayanch xulosaviy fikr (2 ta 
so‘zdan   ko‘p   bo‘lmagan)   sifatida   alohida   qog‘ozlarda   yozadilar   va 
doskaga mahkamlaydilar
Guruh namoyondalari doskaga chiqadilar va maslahatlashgan holda:
1. Xato bo‘lgan yoki takrorlanayotgan fikrlarni olib tashlaydilar;
2. Baxsli bo‘lgan fikrlarni oydinlashtiradilar;
3. Fikrlarni tizimlashtirish mumkin bo‘lgan belgilarini aniqlaydilar;
4. Shu   belgilar   asosida   doskadagi   barcha   fikrlarni   (qog‘oz 
varaqlaridagi) guruhlarga ajratadilar;
5. Ularning   o‘zaro   munosabatlarini   chiziqlar   yoki   boshqa   belgilar 
yordamida   ko‘rsatadilar:   kollektivning   yagona   yoki   qarama-qarshi 
pozitsiyalari ishlab chiqiladi.
Mustaqil ish topshiriqlari
1. Sanoatda   va   turmushda   ho‘llash   va   ho‘llamaslik   hodisasini 
ahamiyati.
2. Tabiat va texnikada kapillyarlik hodisasini ahamiyati.
3. Suyuq kristallar va ularning qo‘llanish sohalari

7.2. Amaliy mashg‘ulotni o‘qitish texnologiyasi
Mashg‘ulot vaqti – 2 soat 
Talabalar soni: 25
Mashg‘ulot shakli
Bilimlarni chuqurlashtirish va mustahkamlashga 
qaratilgan amaliy mashg‘ulot
Ma’ruza rejasi:
1.   Suyuqlikning   sirt   tarangligi, 
qo‘shimcha bosimi. Kapillyarlik hodisasi
2. Qattiq jismni issiqlik jarayonlari
3. Qattiq jismni mexanik jarayonlari
                 O‘quv   mashg‘ulotining   maqsadi:  mavzu   bo‘yicha   nazariy   bilimlarni 
kengaytirish va amaliy masalalarni hal qilishni ta’minlash.
Pedagogik vazifalar:
•
mavzu
  bo‘yicha   bilimlarni 
o‘zlashtirish   va   kengaytirishga 
motivatsiya yaratish;
•
mavzu
  bo‘yicha   bilimlarni 
mustahkamlashga sharoit yaratish;
•
mustaqil   ishlash   qobiliyatini 
o‘stirish;
•
mantiqiy   xulosa   chiqarishga 
ko‘maklar berish.
O‘quv faoliyati natijalari:
•
mavzu   bo‘yicha   nazariy-amaliy 
bilimlarga ega bo‘ladi;
•
nazariyadan
 
amaliyotda 
foydalanish   ko‘nikmalarga   ega 
bo‘ladi;
•
guruh   bilan   hamkorlikda   ishlash 
haqida   ma’lumotlarga   ega 
bo‘ladi;
•
mustaqil   ishlash,   fikrlash   va   o‘z 
nuqtai nazarga ega bo‘ladi;
•
xulosa   chiqarish   ko‘nikmalarga 
ega bo‘ladi.
O‘qitish usullari
Masalalarni yechish usuli, baxs-munozara, kichik 
guruhlarda ishlash
O‘qitish vositalari
Leksiyalar kursi, uslubiy ko‘rsatma, doska, 
qog‘ozlar, kompyuter texnologiyalari
O‘qitish shakli
Guruhlarda ishlash
O‘qitish shart-sharoitlari
Texnik vositalar bilan ta’minlangan va guruhlarda 
ishlashga mo‘ljallangan auditoriya, laboratoriya 
xonasi
Monitoring va baholash
Og‘zaki nazorat, savol-javob, reyting tizimi asosida 
baholash
125

Amaliy mashg‘ulotning texnologik haritasi
 
Faoliyat 
bosqichlari
Faoliyatning mazmuni
O‘qituvchi
Talaba
1-bosqich 
Kirish 
(10 minut)
1.1. Amaliy mashg‘ulot mavzusi, maqsadi va 
o‘quv faoliyatining natijalarini aytadi
1.2.   Ta’lim   jarayonini   kichik   guruhlarda 
ishlash orqali amalga oshirishini e’lon qiladi 
(1-ilova).
1.3. Talabalarning mashg‘ulotdagi faoliyatini 
baholash bilan tanishtiradi (2-ilova).
Eshitadilar
Eshitadilar
2-bosqich
Asosiy 
(60 minut)
2.1.   Talabalarni   faollashtirish   maqsadida 
savol-javob o‘tkaziladi;
2.2.   Talabalarga   individual   ravishda 
«Berilgan   aniq   masalani   qanday   yechish 
mumkin»   degan   savolni   T-sxema   asosida 
ishlab   chiqishlari   topshiriladi   (4-ilova).   T-
sxema   texnologiyasi   qoidasi   bilan 
tanishtiriladi (5-ilova);
2.3.   Masalani   yechish   bo‘yicha   aniq 
ko‘rsatmalar beradi, ochiq savollar beradi;
2.4. Guruh ishini nazorat qiladi;
Faol 
qatnashadilar
T-sxemani 
to‘ldiradilar, 
tayyor   ishlarni 
topshiradilar
Talabalar   masala 
ustida ishlaydi
3-bosqich 
Yakuniy
(10-minut)
3.1. Ish yakunlarini chiqaradi. Faol talabalarni 
baholash mezoni orqali rag‘batlantiradi.
3.2. Mustaqil ishlash uchun masalalar beradi
Eshitishadi., 
aniqlashadi
Yozishadi
126

1-ilova
2-ilova
Guruhlarda ishlashni baholash
Guruhlar 
Javobning 
to‘liqligi 
(1,0)
Sxemalarda 
berilganligi 
(0,4)
Guruh 
ishtirokchisining 
faolligi (0,6)
Ballar 
Bahosi 
1
2
3
3-ilova 
127
Talabalarni bilimlarini faollashtirish uchun savollar
1. Temrodinamikani fundamental qonunlari deb nimaga aytiladi?
2. Qaysi qonun energiyani saqlanish va aylanish qonuniga asoslangan?
3. Amaliyotda   qo‘llaniladigan   isitkich   dvigatel   (mashina),   sovitkich 
mashinalarni tejamligini, samaradorligini qaysi kattalik ifodalaydi?
4. Suyuqlikni taranglik holatini qaysi kattaliklar harakterlaydilar?
5.
Jyuren formulasidan qaysi maqsadda foydalanish mumkin?
6.
Qattiq jismlar qanday kengayishlarga ega?
7.
Qattiq jismni mexanik xususiyati bilan qaysi jarayon bog‘liq?
Kichik guruhlarda ishlash qoidasi
1. Talabalar ishni bajarish uchun zarur bilim va malakalarga ega bo‘lmog‘i 
lozim.
2. Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog‘i lozim.
3.   Kichik   guruh   oldida   qo‘yilgan   topshiriqni   bajarish   uchun   yetarli   vaqt 
ajratiladi.
4. Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tayziqqa uchramasligi haqida 
ogohlantirilishi zarur.
5. Guruh natijalarini qanday taqdim etishini aniq bilishlari, o‘qituvchi ularga 
yo‘riqnoma berishi lozim.
6. Nima bo‘lganda ham muloqotda bo‘ling, o‘z fikringizni erkin namoyon 
eting.

4-ilova
T – sxema texnikasi
5-ilova
T – sxema jadvali
Berilgan aniq masalani qanday 
yechish mumkin?
Aksincha-chi?
-  бу  технология  мураккаб,  кўп 
тармо ли, 
мумкин 
адар 
қ
қ
муаммо 
характеридаги 
мавзуларни 
ўрганишга 
аратилган; бунда уларнинг  ар 
қ
ҳ
бири 
ало ида 
ну талардан 
ҳ
қ
му окама  этилади.  Масалан, 
ҳ
ижобий  ва  салбий  томонлари, 
афзаллик ва камчиликлари, бир 
оянинг  икки  томони  фойда  ва 
ғ
зарарлари;
-  тан идий,  та лилий,  ани  
қ
ҳ
қ
манти ий 
фикрлаш 
қ
муваффа ияти 
қ
ривожлантиришга 
амда  ўз 
ҳ
оялари,  фикрларини  ёзма  ва 
ғ
о заки  шаклда  ихчам  баён 
ғ
этиш,  имоя  илишга  имкон 
ҳ
қ
яратади;
- маъруза якунида  ўлланилади
қ
Т-схема 
онун-оидалари 
билан 
қ
танишиб чи ади.
қ
Якка таркибда ёки жуфт-жуфт бўлиб 
Т-схемани тўлдиради
Ўз  ояларини  ёзма  равишда  ўнг  ва 
ғ
чап  тараларига  ёзиб  чи адилар. 
қ
оялар 
арама- арши 
бўлиши 
Ғ
қ
қ
мумкин
Схемадаги  оялар  та осланиши  ва 
ғ
ққ
якка тартибда, жуфт-жуфт  олда ёки 
ҳ
кичик 
гуру ларда 
тўлдирилиши 
ҳ
мумкин
ар бир тингловчи ўз фикрини эркин 
Ҳ
олда тўли  баён этиши мумкин
ҳ
қ
128

8-mavzu. Elektr maydon vakuumda. Elektr maydonida