O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Serologik usul. Bu usulviruslarning issiqqonli xayvonlar qonidan ajralib 
chiqadigan antitellalar bilan aralashtirilganda choʻkma hosil bo`lishiga asoslangan. 
Urugʻchilikda koʻpincha X,S,M va U viruslarni aniqlash uchun zardoblar 
(sыvorotkalar) 
ishlatiladi. 
Serologik 
analiz 
quyidagicha 
oʻtkaziladi: 
tekshirilayotgan oʻsimlikning uchki, o`rta va pastki qismidan barglar olinadi va 
eziladi, sharbati tindirilib, zardob bilan aralashtiriladi, 20 minutdan keyin 
mikroskop yoki lupada koʻrilib, choʻkma bor – yoʻqligi aniqlanadi. Qaysi virus 
sivorotkasi bilan aralashtirilgan sharbatda choʻkma xosil bulsa, oʻsimlik shu virus 
bilan kasallangan bo`ladi. 
Nazorat uchun oʻsimlik sharbati viruslarga antitelasi boʻlmagan sivorotkalar 
bilan aralashtiriladi. Ba‘zan bunda ham choʻkma xosil bo`lishi mumkin. Bunday 
reaksiyalar qari, yuqori harorat natijasida suligan oʻsimliklardan yoki ba‘zi 
ximikatlar (gerbisid, insektisid va fungisidlar) tekkan barglardan olingan sharbatlar 
bilan o`tkazilganda kuzatiladi. 
Olingan sharbat 24
0
S dan yuqori haroratda 30 minutdan koʻp saqlansa xam 
xuddi shunga oʻxshash reaksiyalarga olib kelishi mumkin. Serologik analizlarda 
toʻgʻri natijalar olish uchun quyidagilarga rioya qilish kerak: 
Analizlar oʻtkazishdan ikki xafta oldin oʻsimliklarga kimiyoviy moddalar 
bilan ishlash ta‘qiqlanishi; 
Analizlar kasallangan oʻsimliklarda viruslar konsentrasiyasi eng koʻp 
boʻlgan faza-shonalash va gullash boshlanish davrida oʻtkazilishi; 
Sharbati olinayotgan barg qismlarini oʻsimlikning har bir poyasidan har xil 
yaruslardan olinishi; 
Yangi uzib olingan barglarning sharbati tezda chiqib olinishi (agar buning 
iloji bo`lmasa, barglar muzxonada 3-5 
0
C haroratda saqlanishi kerak); 
Siqib olingan sharbat albatta tinitilishi (sentrifugalar yordamida) yoki 4-24 
soat maboynida muzxonada 2-4 
0
C haroratda; 

---

41 
Analizlar havo harorati 18-22 
0
C da o`tkazilishi va aralashtirilgan (sharbat 
bilan sevorotkalar aralashmalar) tomchilar 20 minut ushlanishi; 
Analizlar uchun barglar maxsus kassetalar yoki 5x5 sm xajmdagi 
yacheykalari boʻlgan polietilen paketlarga olinishi (muzlatgichlar uchun yasalgan 
plastmassa yacheykalari ham bunga yaroqli). 
Bu analizlarning qisqa vaqtda o`tkazilishi va mehnat harajatlarining ko`pligi 
uchun birlamchi urugʻchilikka moslashgan xoʻjaliklarda serologik analizlarni tez 
o`tkazishga moslashgan «Potok liniyalari» bo`lishi maqsadga muvofiqdir.