O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universisteti
Yüklə 1,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Xatolarni qilgan o‗zing-ku,
Yana nega ko‗zlaringda nam? Dildan ketib qolgan tuyg‗uni Qaytarolmas tillolaring ham. Ishqingda men malika bo‗ldim, Sen shahzoda bo‗la olmading. Men ming bora o‗lib tirildim, Sen bir bora o‗la olmading. Har gal meni eslaganingda, Bir xo‗rsinib esla sochimni. Senda qolgan xotiralarim 171 Oqartirsin tillo sochingni‖ tarzida yoniq ijodkorlik tuyg‗usi bilan qalamga oladi. Unda ijodkorlik tuyg‗usi yoshiga nisbatan ancha erta hosil bo‗lgani to‗plamdagi boshqa she‘rlarda ham yaqqol sezilib turadi. Masalan, u ―O‗z akam bo‗l‖ she‘rida ichki armonlarini: Yelkasiga qadrim ortib yurgani, Muhtoj bo‗lsam agar yaqin insonga, Hasrat – g‗amlarimni tinglab turgani, O‗z akam bo‗lsaydi mudom ishongan. Yig‗lab aritardim dilning g‗uborin, Unga suyansam-u, mehriga qonsam. Taqib qo‗yar edim yurak tumorim, O‗z akam bo‗lsaydi mudom ishongan. Suyanch topgandayman butun umrlik, Ushalib dilimning orzusi, baxti, Qiynalsam yoningga borgim keladi, Menga aka bo‗lgin, chinor daraxti‖ deya ifoda qiladi. ―Taqib qo‗yar edim yurak tumorim‖ singari topilma satrlarni she‘r qoidalarini o‗rganish orqali bitib bo‗lmaydi. ―Oydin orzular‖ muallifi she‘rlarida chiroyli tashbehlar qo‗llash barobarida, kutilmagan xulosalar chiqaradi. Uning she‘rlariga zeb berib turadigan ayni holat, odatda, ijodda muayyan tajriba orttirgan, shoir sifatida tanilgan qalamkashlarning she‘rlarida kuzatiladi. Yoshlarga tabiat va hayot hamisha toza tuyg‗ular inʼom qiladi. Ularni doimo avvalgilarga ato etmagan neʼmatlari bilan siylaydi. Biz yashayotgan olamning bu g‗aroyib jumbog‗i adabiyotdagi avlodlar ijodini o‗zaro qiyoslaganda ham aniq bilinadi. Fitrat, Cho‗lpon she‘riyatiga xos tiniqlik Muqimiy, Furqat ijodida kuzatilmaydi. G‗afur G‗ulom, Hamid Olimjon, 172 Oybek, Usmon Nosir she‘riyatidagi joziba, ohorli obrazli ifoda ―Abulfayzxon‖, ―Kecha va kunduz‖ muallifi she‘rlarida ko‗rinmaydi. Bunday taqqoslash yana davom ettirilsa, she‘riyatdagi, umuman, adabiyotdagi o‗zgarish hamma zamonda aynan yoshlar – navqiron avlod ijodi hisobiga ro‗y berganiga aniq ishonch hosil bo‗ladi. Har bir davr odamlarining ruhiyati, kayfiyati, ziddiyatli kechinmalari ko‗proq yoshlar ijodida aks etadi. Chunki ruh san‘atda, jumladan, she‘riyatda obrazlar, ya‘ni ta‘sirchan iboralar, chiroyli o‗xshatish, sifatlash, jonlantirish, jaranglagan qofiyadosh so‗zlar, kutilmagan xulosalar orqali, dinda esa ishtiyoq bilan ibodat qilish, jamoa bo‗lib zikr tushish singari emotsional hissiy faoliyat natijasida namoyon bo‗ladi. ―Ommaviy madaniyat‖ turli shaklda keng yoyilayotgan, san‘atda har xil ―izm‖lar ko‗payib borayotgan hozirgi shiddatli zamonda navqiron o‗zbek shoirlarining tashqi ta‘sirlarga tushib qolmayotgani kishini quvontiradi. Ularning hayot hodisalariga munosabati, Vatan, xalq, ulug‗ ajdodlar to‗g‗risidagi mulohazalari barcha uchun birday tushunarli. Globallashuv davri yosh shoirlari shaxsiy-intim kechinmalarini ham pardalab mavhumlashtirmaydi, G‗arbdagi kabi yalang‗och, behayo holda taqdim etmaydi. San‘atning boshqa turlarida, masalan, tasviriy san‘atda globallashuv ta‘siridami yoki boshqa omillar tufaylimi, abstraksiya – mavhumlik kuchayib ketgan bir paytda, navqiron shoirlar izlanishlaridagi aniqlik kishini quvontiradi. Ular O‗zbekiston to‗g‗risida, o‗zi tug‗ilib o‗sgan shahar, qishlog‗i to‗g‗risida she‘r bitganida soxta ehtirosga berilmaydi. Ularning satrlarida yuragidagi samimiyat, yurtga mehr, xalqqa ehtirom hislari balqib turadi. She‘rlaridagi tashbehlar, sifatlash, jonlantirishlar yasama, sunʼiy tuyulmaydi. Masalan, ―Shohona shodliklar‖ to‗plamidagi: 173 She‘r aytdim, yuragimning Hovuri bosilmadi, So‗zlarim olqishlarning Bo‗yniga osilmadi. Ko‗zim dunyoni oldi Orqasiga ortqilab. She‘rlarimni shamollar Olib ketdi tortqilab‖ singari satrlar jo‗shqin ilhom bilan bir zarbda bitilgani aniq seziladi. Ushbu misralar olingan ―Qarshi qo‗shig‗i‖da, Yulduz Zoirovaning ―Ona qishlog‗i‖da, Bo‗z pedagogika kolleji o‗quvchisi Nurxon Turg‗unboyevaning ―Oydin orzular‖ to‗plamidagi she‘rlarda qalbda vatanparvarlik hissini jo‗shtiruvchi, el-yurtga, odamlarga mehr tuyg‗usini kuchaytiruvchi yoniq ishonch aks etadi. Bunday taʼsir kuchi ijodkorning qalbida Vatan tuyg‗usi yuksak ekanligidan kelib chiqadi. Navqiron avlodning vatanparvarlik hissiga yo‗g‗rilgan she‘rlari shu jihatdan ham e‘tiborliki, ularda inson qavmi ulug‗lanadi, hech bir xalq, millat kamsitilmaydi, haqorat qilinmaydi. Vatan tuyg‗usi har bir odam uchun, har bir xalq, millat uchun muqaddasligi, ushbu ilohiy tuyg‗u uchun hech kimni ayblab bo‗lmasligi ta‘kidlanadi. Navqiron shoirlarning Vatan mavzusidagi she‘rlarida ko‗proq sog‗inch hissi ifodalanadi. Aslida ham Vatan bayroq, madhiya, ulug‗ ajdodlar, shonli tarix to‗g‗risidagi otashin qasidalar emas. Vatan avvalo har birimizning qalbimizda sog‗inch tuyg‗usini uyg‗otadigan qadrdonlar kabi yaqin insonlardir. Vatan – ota-bobolarimiz yashagan, kindik qonimiz to‗kilgan, nurli orzu-xayollarimizni allalab, dilimizga shijoat solgan, quvonchu shodliklarimizga shohid bo‗lgan, bizni kimsasizlik azobidan qutqargan, Yer sharining qaysi puchmog‗ida turmaylik, bizni ohanrabo bo‗lib 174 tortib turadigan, qaytganimizda mehr bilan bag‗riga oladigan zamindir. Vatan tuyg‗usi – ilohiy tuyg‗u. Har birimizning qalbimizni ana shu sirli tuyg‗u zulmat qo‗ynidagi dunyoda so‗nmas nur bo‗lib yoritadi. Ongi, dunyoqarashi mustaqillik davrida shakllangan avlodning adabiyot to‗g‗risidagi tasavvuri bo‗lakcha muhitda o‗sdi. Shuning uchun ular adabiyotning azaliy muammosi – inson ichki dunyosi murakkabliklarini ifodalashda ellik yil oldingi yosh shoirlardan ko‗ra dadil odimladi. She‘rlarida an‘anaviy mavzularning yangi qirralarini ochib, ohorli tashbehlar topib, teran fikr bildira boshlashdi. Lekin ellik yil avvalgi navqiron yoshlardan so‗zi salmoqdor bu yangi avlod she‘rlarida hozir namoyon qilayotgan shu shijoatini saqlab qola oladimi yoki ularning kuchi tezda tugab bitadimi? Buni vaqt ko‗rsatadi. Demak, yoshlarimiz uchun ustozlardan o‗rganish, jahon adabiyoti yutuqlarini o‗zlashtirish, hayotdagi, zamondagi inson qalbi bilan aloqador jarayonlarni chuqur bilish, hayot va zamon talab qilayotgan muammolarni badiiy teranlikda gavdalantirishga intilish, o‗z hayoti va ijodi bilan muqaddas Vatanni har qanday balo-qazodan muhofaza etib, uning qudratiga qudrat qo‗shish asosiy vazifalar sanaladi. Mana shunday qadim yo‗llarga o‗z so‗qmoqlaridan chiqib olish iqtidorini namoyon etgan ijodkorgina yangi manzillarning baridan tuta oladi. Yüklə 1,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|