O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

1
. 
Inkapsulyatsiya 
– yozuvlarni shu yozuvlarning maydonlari 
ustida amallar bajarish uchun mo‘ljallangan funksiyalar va protseduralar 

---

146 
bilan birgalikda olib boradi. Inkapsulyatsiya yashirish prinsipiga ham 
ega bo‘ladi. Buning ma’nosi shuki, ob’ekt ustida bajarish mumkin 
bo‘lgan harakatlarni amalga oshirish vositalari shu ob’ektdan foydalana-
yotgan dasturchilar ko‘zidan yashirib qo‘yiladi. 
Dasturchi faqat shu ob’ektning ayrim metod va maydonlari bilan-
gina ishlay oladi. Boshqacha aytganda, barcha maydon va metodlar 
ichki va tashqi guruhlarga bo‘linadi. Ob’ektning ichki a’zolari dastur-
chiga «ko‘rinmaydi» va ob’ektning hulqi va imkoniyatlarini aniqlaydi, 
tashqi a’zolari esa dasturchiga «ko‘rinib turadi» hamda ob’ektni 
boshqarish imkonini beradi. Ob’ektning dasturchiga ko‘rinib,ob’ektni 
boshqarishga yordam beradigan metod va maydonlari (hususiyatlari) 
ob’ektning interfeysi deb ataladi. Dasturchi ob’ekt bilan ishlash uchun 
uning interfeysini bilishi kifoya. Masalan, yengil avtomobilni boshqa-
rishni o‘rganish uchun uning matorining ishlash prinsipi, g‘ildiraklar-
ning burilishini, tormoz mexanizmini o‘rganishning hojati yo‘q, rulni
burash, pedal yoki uzatmalar qutisi richagini bosishni bilish yetarli. 
2
. 
Vorislik 
– yangi ob’ektni aniqlashga ehtiyoj paydo bo‘lganda 
oldindan ma’lum bo‘lgan ob’ektlardan foydalanish. Ob’ektlar o‘zlarini 
yaratishda ishtirok etgan ota ob’ektlarning xarakteristika va hulqlarini 
meros qilib olishlari mumkin. OYD konsepsiyasi yangi sinflarni mavjud 
sinflarga yangi maydonlar, hususiyatlar va metodlarni qo‘shish orqali 
yaratish imkonini ham beradi. Yangi sinflarni tashkil qilishning bunday 
usuli yuzaga keltirish deb ataladi. Bu holda yuzaga kelgan yangi sinf 
o‘zining bazaviy ota sinfiga hos bo‘lgan hususiyat va metodlarini meros 
oladi. Hayotdan misol qilib, hasharotlar sinfini olish mumkin. 
U ikki guruhga bo‘linadi: qanotlilar va qanotsizlar. Qanotli
hasharotlar-ga kapalaklar, pashshalari, parvonalar va x.k. lar kiradi. 
SHuning uchun, pashshalarni qaytadan qanotli deb ta’riflashning hojati 
yo‘q, u bu hususiyatni ota sinfi bo‘lgan qanotli hasharotlar sinfidan 
meros qilib oladi.