O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi s-www.hozir.org
Zonallik—Yer jo’g’rofiy qobig’ining Yer yuzida Quyosh issiqligining
jo’g’rofiy kengliklar bo’yicha notekis taqsimlanishi va yog’in miqdorining har
xilligi natijasida tabiiy holda turli tabiatli qismlarga bo’linishi qonuniyati.
Izobara (yunoncha izos — barobar, baryus — og’irlik)—jo’g’rofiy,
sinoptik, meteorologik xaritalarda Yer yuzasidagi havo bosimi bir xil bo’lgan
joylarni tutashtiruvchi chiziq.
Izobata (yunoncha izos — barobar, batos,— chuqurlik)— geografik
xaritalarda suv havzalari (okeanlar, dengizlar, ko’llar, daryolar, suv
omborlari)ning chuqurliklari bir xil bo’lgan joylarini tutashtiruvchi chiziqlar.
Izogiyeta — iqlim xaritalarida bir xil miqdorda yog’in yog’adigan joylarni
tutashtiruvchi chiziqlar. Ko’zga aniq tashlanishi uchun izogiyetalar oralig’i turlicha
to’qlikdagi ranglarda bo’yaladi.
Izotaxa — tezlik (suv, shamol va h. k. tezligi) bir xil bo’lgan nuqtalarni
birlashtiruvchi chiziqlar. Sokin ob-havoda daryo suvining tezligi ko’ndalang kesim
(daryo) chuqurligining 1/16 5, qismidan atrofga, chuqurga va yuqoriga tomon
kamaya boradi.
Izoterma (yunoncha izos — barobar, terme — issiqlik)—jo’g’rofiy,
sinoptik
va
meteorologik
xaritalarda
ma’lum
vaqtda
havo
harorati teng joylarni tutashtiruvchi chiziqlar. Har xil haroratli joylar xaritalarda
ba’zan har xil ranglar bilan ham ifodalanadi.
Ionosfera — Yer havo qobig’ining 50—80 km dan yuqorida joy-lashgan
ionlashgan qatlami. Qalinligi 2000 km dan ortiq. Quyoshning ultrabinafsha nurlari
ta’sirida kislorod va azot molekulalarining parchalanishi hisobiga ionlar hosil
bo’lib turadi. I. da zarrachalar juda siyrak va yuqori darajada elektrlashgan. I. da
qutb shafaqlari. I. magnit bo’ronlari kuzatiladi.
Iqlim — Yer yuzasi biror joyi ob-havosining ko’p yillik rejimi. Iqlim
Quyosh radiasiyasi, yer yuzasining holati va atmosferadagi havo harakatlari
hosilasidir. Qarang. Iqlim hosil qiluvchi omillar. Iqlim ob-havodan farq qilib,
barqaror bo’ladi. U yillar, asrlar mobaynida o’zgaradi.
