Viktoriya ko‘li Afrikadagi eng yirik va dunyodagi yirik ko‘llardan biri
hisoblanadi. Uning maydoni 68000 km
2
, bo‘yi 320 km, eni 275 km, maksimal
chuqurligi 80 m ni tashkil etadi. Kattaligi jihatdan Shimoliy Amerikadagi Yuqori
ko‘ldan keyin dunyoda ikkinchi o‘rinda turadi. Ko‘l botig‘i yoriqda emas, qadimgi
kristall platformaning tektonik harakatlar natijasida bukulgan joyida hosil bo‘lgan.
Shu sababli u tektonik ko‘l bo‘lsa ham sayoz ko‘llardan hisoblanadi.
3. Tektonik botiqlarni va daryo vodiylarini lava oqimlari to‘sib qolishi
natijasida hosil bo‘lgan to‘g‘on ko‘llar tipi. Bunday ko‘llar Efiopiya tog‘ligida
ko‘p uchraydi. Shulardan eng kattasi 1830 m balandlikda joylashgan Tana ko‘lidir.
Uning maydoni 3600 km
2
, eng chuqur joyi 70 m. Ko‘l tektonik botiqda suv
yo‘lining to‘silib qolishi natijasida hosil bo‘lgan. Tanadan Ko‘k Nil daryosi oqib
chiqadi.
4. Shimoliy Afrika tekisliklarining pastqam joylarida hosil bo‘lgan sho‘r
ko‘llar. Ular tog‘oldi tekisliklarida, tog‘oralig‘i botiqlarida keng tarqalgan. Bu
ko‘llarni mahalliy aholi shottlar deb atashadp. Shott-yesh-Shergi, Shott-Melgir,
Shott-Jarid va boshqalar shular jumlasidandir.
Afrikaning daryo va ko‘llari kishilar hayotida juda katta rol o‘ynaydi.
Yog‘in kam yog‘adigan joylarda ichki suvlardan ekin maydonlarini sug‘orishda
foydalaniladi. Obikor dehqonchilik Nil, Niger, Zambezi va Senegal daryolarining
vodiylarida yaxshi rivojlangan. Ayniqsa Saxroi Kabirni kesib o‘tgan Nil vodiysida
inson xo‘jalik faoliyati ta’sirida vujudga kelgan va daryo bo‘ylab cho‘zilib yotgan
vohalar go‘yo cho‘lga hayot baxsh etganday ko‘rinadi. Afrika daryolari
gidroenergiya resurslariga boy. Yirik daryo va ko‘llar suv yo‘li sifatida xizmat
qiladi. Ulardan katta miqdorda baliq ham ovlanadi.
|
