O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi №2018 yil «Tasdiqlayman»

Landshaft sferasiniig strukturasi. 
Landshaft Sferasi geografik kobikka nisbatan nixoyatda murakkab tuzilgan 
tabiiy hosiladir. Uiing yetrukturasi bir-biridan yakkol farq kiladigan
muxitlarning bevosita tutashishi va uzaro alokadorligi tufayli vujudga kelgan 
landshaft
sferasining 
variantlaridan,
regional, 
zonal
va

paragenetik

geotizimlardan tashkil toptan. Yerning landshaft sferasi bir-biridan farq 
kiladigan turtta muxdtning - litosfera, atmosfera va ikki xil xolatda (suv va muz)
mavjud bulgan gidrosferalarning bevosita tutashishi, uzaro alokadorligi hamda 
modda va energiya almashinuvining hosilasidir. Uning shakllanishida bir-
biridan farq kiluvchi barcha muxitlar integrallashgan xolda ishtirok etmay, ular 
bir necha kurinishlarda uzaro bevosita alokddorlikda bulib, xilma-xil landshaft
komplekslarini hosil kiladi. Landshaft sferasini shakklanishida bir-biridan farq 
kiluvchi muxitlar uzaro besh kurinishda alokada bulib, uning besh xil landshaft
variantini vujudga keltiradi. Jumladan, litosfera bilan atmosfera tutashgan joyda 
yer usti landshaft variaiti, litosfera + gidrosfera suyuj, xolatda + atmosfera
tutashgan joyda yer suv landshaft varianta gidrosfera suyuk xolatda + atmosfera 
tutashgan joyda suv yuzasi landshaft varianti gidrosfera muz xolatda +
atmosfera tutashgan joyda muz landshaft varianta va litosfera + gidrosfera suyuk 
xolatda tutashgan joyda suv osti landshaft varianti hosil buladi.
Landshaft sferasining variantlari bir-biridan uzlarining muxim xususiyatlari, 
strukturasini tashkil etuvchi xududiy va akval geokomplekslari bilan tubdan farq
kiladi. Bu farqdar ayniksa har kaysi variantda landshaft sinflarini ajratishda yakkol 
namoyon buladi. Ana shunday strukturaviy tuzilishdagi farqlarni landshaft
sferasining yer usti va osti variantlari :misolida kurish mumkin. 
Landshaft sferasining yer usti varianti materiklar yuzasida shakllangan.
Uning strukturasini vujudga kelishida kuplab omillar ishtirok etadi, lekin eng 
asosiylari kurukdikda iklim va orografiya, okeanda esa iklim va chukurlikdir. Yer
usti landshaft sferasining strukturasiga orografik omilning ta’siri natijasida tekislik, 

---

---

togoldi tekisligi, tog oraligi botiklari, baland tog yekisligi va tog landshaftlari

sinflari hosil bulgan. 
Landshaft sferasining suv osti varianti Dunyo okeanining 200 m dan chukur
bulgan kismini uz ichiga oladi. Bu variant -atmosferaning, yoruglikning va. yashil 
moddalarning yukdigi, bosimning esa nixoyatda kattaligi bilan harakterlanadi.
Organik Kayot fakdt zooplankton, zoobentos, nekton va bakteriyalardan iborat. 
Suv osti landshaft sferasi varianta chukurligi 2400 m gacha bulgan batial landshaft
sinfidan, chukurligi 2400-2500 m dan 6000 m gacha bulgan abissal landshaft 
sinfidan va chukurligi 6000-6500 m dan ziyod bulgan ultraabissal landshaft
sinfidan tarkib toptan. 
-