O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi sayyora abduraximovna masharipova san’AT, arxitеktura va shaharsozlik tarixi
Yüklə 0,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
sfinkslariamassalar
haykali burchaklarda o‘rnatilgan. Kirish peshtoqiga moviyrang sopol koshinlari bilan ishlov berilgan. Umuman olganda, turli rangli koshinlar Yaqin Sharq mamlakatlarida qadim zamonlardan boshlab keng ishlatilgan. 16 Bobil shahri Yevfrat daryosining ikki qirg‘og‘ida joylashgan bo‘lib, shahar ikki qator baland devorlar bilan o‘ralgan edi. Shaharning asosiy qismi daryoning chap sohilida joylashgan bo‘lib, Ishtar nomli darvoza orqali shaharga kirilardi. Ishtar darvozasidan boshlanadigan ko‘cha to‘g‘ri shaharning markaziga - Etemenanka zikkuratiga olib borgan. Etemenanka zikkurati tarixda Bobil minorasi nomi bilan mashhur bo lib, uning balandligi 90 m, yerdagi asos o‘lchamlari ham 91.5x91,5 m bo‘lgan. Qadimgi Eron arxitekturasi Mesopotamiya arxitekturasi an‘analari asosida rivojlandi. Eron arxitekturasida, ayniqsa, ahamoniylar davri (e.a.Vl - IV asrlar) va sosoniylar davri (e.a. I - eramizning V asrlari) katta ahamiyatga ega. Arxitektura tarixida dunyoda birinchilar qatorida ravoqli va gumbazli konstruksiyalar sosoniylar davrida qurila boshlandi. Ahamoniylar davridagi eng yirik imorat - bu Persepol shahridagi shoh qasri edi. Eramizdan oldingi 520 - 460-yillarda qurilgan bu qasr tog‘ yon bag‘rida joylashgan bo‘lib, 450x300 metr hududni egallagan. Qasrning asosiy qismi ko‘p ustunli zal - «apadana»dan iborat. Balandligi 20 metrli ustunlar marmar toshlardan o‘yib tayyorlangan. Ustunlar baza va kapitelga ega bo‘lib, kapitellar yarim ochilgan gullar shaklida bo‘lgan va yuqori qismi volyuta shaklida ishlangan. Apadana zalini bezatishda turli rangli koshinlardan foydalanilgan. Qadimgi Eron arxitekturasining yana bir rivojlanishi sosoniylar davriga to‘g‘ri keladi. Eramizning 223-yili Firuzobod shahrida qurilgan qasr bunga misol bo‘la oladi. Qasrning o‘lchamlari 55,5 xl03,5 m bo‘lib, ichki hovli atrofida qurilgan shohning taxti o‘rnatilgan zal va shoh yashaydigan ichki xonalardan tashkil topgan. Ktesifon shahrida qurilgan qasr o‘zining gumbaz va ravoqlari bilan ajralib turadi. Eramizning V asrida qurilgan qasr ayvonlari balandligi 37 metr kengligi esa 25,63 metrni tashkil qilgan. Eron arxitekturasida ravoqli va gumbazli konstruksiyalar ishlatilishi misli ko‘rinmagan darajada rivojlandi. Kvadrat asosli xonalarni gumbaz yordamida yopish juda keng tarqaladi va keyinchalik bunday usul Kavkazorti va ayniqsa, O‘rta Osiyo arxitekturasida ham qo‘llana boshlaydi. |