O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sh. Dj. Ergashxodjaeva strategik marketing toshkent – 2019

Iste’mol tovarlarining tipologiyasi. Iste’mol bozorlarida bozorni qamrab
olish strategiyalarini tanlash ko‘proq darajada tovarning turiga mos holda
xaridorlarning barqaror ko‘nikmalariga bog‘liq bo‘ladi. Odatda kundalik iste’mol
tovarlari, avval tanlanadigan tovarlar, alohida ehtiyoj tovarlari va passiv iste’mol
tovarlari ajratiladi.
8.1-jadval 
Iste’mol tovorlari tipologiyasi 
Iste’mol tovarlari tipologiyasi 
Kundalik iste’mol tovarlari:
- doimiy talabdagi asosiy
tovarlar
(go‘sht,sut,
yog‘,
sovun va h.k.)
-impulsiv
tarzda
sotib
olinadigan tovarlar (saqich,
gazeta).
-favqulodda holatlar uchun
tovarlar (dori-darmon, zont)
Dastlabki
tanlov
asosida
olinadigan
tovarlar
(kiyim-
kechak)
a) o‘xshash tovarlar
b)
alohida
ko‘rinishdagi tovarlar
(audio, video)

Alohida
talabdagi

tovarlar
(avtomobillar,
maxsus mebellar)

Passiv
talabdagi

tovarlar
(notanish
tovarlar)

---

---

164

Kundalik iste’mol tovarlari. Bu tez-tez sotib olinadigan, kam miqdorda va
sotib olishda kam kuch sarf qilinadigan iste’mol tovarlaridir. Sotib olish paytida xulq-
atvor odatdagidek bo‘ladi. Tovarlarning bu toifasini uch guruhga bo‘lish mumkin:
kundalik ehtiyoj buyumlari, impulsiv xarid tovarlar va favqulodda holatlar uchun
tovarlar.
Kundalik ehtiyoj buyumlari tez-tez sotib olinadigan tovarlardir (ichimliklar,
chiroqlar, sut). Xarid jarayoni bir marka yoki savdo shoxobchasiga o‘rganganlik
tufayli osonlashadi. Xarid haqidagi qaror, masalan, tez-tez takrorlanib turadigan
reklama tufayli avvaldan qabul qilingan bo‘ladi.
Impulsiv xarid tovarlari o‘ylab o‘tirmay sotib olinadi (saqich, chipslar,
shirinliklar). Bunday tovarlarni istalgan joylardan sotib olish mumkin bo‘lishi lozim
(kassa apparatlari oldida, savdo avtomatlari yonida).
Favqulodda holatlar uchun tovarlar birdan ularga ehtiyoj tug‘ilib qolgan
paytlarda sotib olinadi, masalan yomg‘ir paytida zont, aspirin. Firma bunday
tovarlarga nisbatan strategiya tanlay olmaydi. Bunday tovarlar bozorni maksimal
darajada qamrab olishni talab qiladi, chunki agar xaridor tovarni zarur paytda va
kerakli joyda topa olmasa, u baribir boshqa markali tovarni sotib oladi va sotish
imkoniyati qo‘ldan boy beriladi.