O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sh. Dj. Ergashxodjaeva strategik marketing toshkent – 2019

9.1-jadval 
Narxga bog‘liq qarorlarning raqobatli muhitning xarakteriga bog‘liqligi 
Tovarning his
Raqobatning intensivligi
qilinadigan qiymati
Past
YUqori
Quyi
Differensiallanmagan
oligopoliya
Sof raqobat
YUqori
Monopoliya yoki
differensiallangan oligopoliya
Monopolistik raqobat

Narx sohasida raqobatni tahlil qilishdan maqsad - raqobatchilarning biror

harakat yoki qarshi harakat qilish qobiliyatini tahlil qilishdir. Bunda birinchi navbatda
eng xavfli raqobatchi reaksiyasining elastikligi aniqlanadi.

9.3. Yangi tovarlar uchun narx strategiyasi 

Yangi tovarlar uchun narx o‘rnatish boshqa tovarlar bilan solishtirishdan ham

qiyin bo‘lgan muammodir. Boshlang‘ich narx fundamental ma’noga ega, ishlab
chiqarishning tijorat va moddiy hayotiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Talab, harajat,
raqobat tahlilini olib borishda firma quyidagi ikki strategiyaning birini tanlashi shart:
yuqori boshlang‘ich narx strategiyasi, talabdan “qaymoq olish” uchun va eng past
narxni qo‘llab bozor ichiga tez “yorib kirish” strategiyasi.
“Qaymog‘ini olish” bo‘yicha narx strategiyasi. Bu strategiyadan aksariyat
bozorga yangi mahsulotni joriy qilishda foydalaniladi. Bunda narx qandaydir bir
yuqori darajada belgilanadi, mahsulot esa segmentasiya natijasida asosiy deb e’tirof
etilgan bozorda sotiladi. Bozorning to‘yinishidan so‘ng iste’molchilarni jalb qilish
maqsadida narx pasaytiriladi. SHunday yo‘l bilan to‘liq daromad eng ko‘p miqdorga
etkaziladi.
Ushbu strategiya yangi tovarni yuqori narxga sotishni oldindan ko‘ra biladi,
shunday narxni to‘lashga tayyor bo‘lgan ma’lum bir sotib oluvchilar guruhi bilan
belgilangan va pul tushumlarining tez tushishiga erishishdir.
Bu strategiyaning xislatlari ko‘p bo‘lib, uning muvaffaqiyati uchun quyidagi

---

---

180

shartlarni bajarish zarur:
• yangi tovarning hayotiylik davri qisqa bo‘lishi va raqobatchilarning uni tez
qaytarishiga olib keladi deyish uchun asoslar mavjud;
• tovar qanchalik yangi bo‘lsa, sotib oluvchida taqqoslash bazasi shunchalik
kam bo‘ladi va bozorning rivojlanishi sekinlashib, talab noelastik bo‘ladi hamda bu
narsa firma uchun yuqori narxni belgilash keyinchalik raqobat narxlariga moslashish
ustunliklarini qiziqish uyg‘otishga sabab bo‘ladi.
Yangi tovarni yuqori narxda ishlab chiqarish turli narx elastikligiga ega
bo‘lgan bozorni turli segmentlarga bo‘ladi. Boshlang‘ich narxda kamroq narxni
sezish xususiyatiga ega bo‘lgan sotib oluvchilardan “qaymoq olish” mumkin.
Narxning keyingi pasayishlari segmentlarga katta elastiklik bilan kirib borishga yo‘l
qo‘yadi. Bu narxlarning vaqtincha diskriminasiyasiga asoslanadi.
Talab qiyinchilik bilan baholashga va tavakkal narxni tushishda bozorning
kengayishi haqida prognozlar tuzilishiga beriladi. Bunday muammo, masalan ishlab
chiqarish jarayoni to‘liq bo‘lmaganda va harakatlar kutilayotgan darajadan oshib
ketish xavfi bo‘lganda kelib chiqadi.
Firma keng miqyosda yangi tovarlarni ishlab chiqarishda kerakli bo‘lgan
aylanma vositalari, imkoniyatlari yo‘q va uning sotilishi yuqori narxda uni olishga
olib kelishi mumkin.
Firma bozorda yangi tovarlar taklif qilishda monopol holatda bo‘lsa, talab
taklifdan yuqori, baland narx xaridorlar tomonidan yuqori sifatli tovar belgisi deb
qabul qilingan vaqtlarda bu strategiya o‘zini oqlaydi.