O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sh. Dj. Ergashxodjaeva strategik marketing toshkent – 2019

Tovar tanlovi 

Atrofdagi shaxslar 
munosabati 

Tovar xaridi 

Xaridorning shaxsiy 
munosabati 

Tovar ko`ngildagidеk 

Tovar kutilgan va ko`ngildagid еk emas 

Foydalanish 

Tovardan bir oz 
foydalanib turish

Tovarni darhol qaytib 
topshirish 

Yangi tovar xarid 
qilish 

Tovardan voz 
kеchish 

Ijaraga bеrish 

Sotib yuborish 

Tashlab yuborish 


2.6-rasm. Tovarni xarid qilish va undan keyingi xaridorlik atvori bosqichlari 

Demak, xarid qilingan tovar taqdiri, uni iste’moli qay darajada

kechayotganligi, yangidan tovar olish uchun dastlabki salbiy iste’moli sababchi
bo‘lmaganligini aniqlash, zaruriy hollarda tegishli maslahat berish marketing
mutaxassislarining muhim vazifalaridan biri hisoblanadi.

2.4. Sanoat tovarlari xaridorining motivasiyasi 

Har qanday ko‘rinishdagi iqtisodiy tizimda tijorat faoliyatining katta qismi

tashkilotlar o‘rtasidagi bitimlardan iborat bo‘ladi. Masalan, asbob-uskunalar, tovarlar,
tarkibiy qismlar, xomashyo va hokazolar bilan savdo qiladigan firmalar ushbu
mahsulotlardan o‘zining ishlab chiqarish jarayonida foydalanadigan boshqa firmalar
xizmat ko‘rsatadi. Marketingning boshqaruv tamoyillari sanoat tovarlarini sotuvchi

---

---

49

firma uchun ham, iste’mol tovarlarini sotuvchi firmalar uchun ham bir xil bo‘lishiga
qaramay, tamoyillarni qo‘llashning muayyan usullari turlicha bo‘lishi mumkin.
Sanoat tovarlariga bo‘lgan talab hosila talabdir, ya’ni sotib olingan tovarlardan
boshqa tashkilotlarning talabini yoki pirovard iste’molchining talabini qondirish
maqsadida o‘z ishlab chiqarish jarayonida foydalanadigan tashkilotning talabidir.
Demak, tashkilot ishlab chiqarish zanjirining bir qismidir, ya’ni, uning “quyi” talabga
bog‘liq bo‘lgan talabi oxir-oqibatda iste’mol tovarlariga bo‘lgan talabning natijasidir.