O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sh. Dj. Ergashxodjaeva strategik marketing toshkent – 2019

2.1-jadval 
Qaror qabul qilish bosqichlari va xarid markazining roli
Xarid
jarayonining
bosqichlari
Xarid markazining tarkibi
Foydalanuvchi Nufuzli shaxs
Xaridor
Hal qiluvchi
shaxs
«Darvoza-
bon»
Ehtiyojlarni
aniqlash
+

+
Talablarni

shakllantirish
+
+

+
Etkazib

beruvchilarni
qidirish

+

+

Takliflarni baholash
+
+
+
+
+
Etkazib
beruvchilarni
tanlash

+
+

+
Ish ko‘rsatkich-
larini baholash
+

Sanoat xaridorining umumiy ehtiyoji beshta ahamiyatli omillar asosida

ifodalanishi mumkin:
- Texnika. Tovarni o‘z funksiyasiga mos kelishi: tovar sifati va ushbu sifatning
barqorligi.
- Moliya. Narx bo‘yicha raqobatbardoshlik, transport xarajatlari, o‘rnatish va
xizmat ko‘rsatish xarajatlari, to‘lov shartlari, etkazib berishni ishonchliligi va h. k.
- Ko‘maklashish. Sotuvdan keyingi xizmat, o‘rnatish va ishlatishga yordam
ko‘rsatish, texnik yordam ko‘rsatish, xizmat qilish va h. k.
- Axborot. Kommunikatsiya, malakali savdo xodimi, yangi tovarlarga kirish
ustuvorligi, o‘rnatish, biznes-razvedka va h. k.
- Ijtimoiy psixologiya. YAqin insoniy o‘zaro munosabatlar, tashkiliy shaklning
mos kelishi, savdo markasining yoki kompaniyaning obro‘-e’tibori va h. k.

---

---

54

Yuqorida ko‘rsatilgan omillar xarid markazining ehtiyojini aniqlashda muhim
ahamiyatga egadir.

Nazorat va muhokama uchun savollar 
1. Ehtiyoj, xohish, talab o‘rtasidagi farqlarni tushuntirib bering.
2. Ehtiyojning qanday turlarini bilasiz?
3. A. Maslou bo‘yicha ehtiyojlar tipologiyasining mazmuni nimadan iborat?
4. Yakka va sanoat xaridorlarning ehtiyojlar tarkibini taqqoslab, ular
o‘rtasidagi o‘xshash va farqli tomonlarni aniqlashga harakat qilib ko‘ring.
5. Yuksak texnologiyali tovarlar ishlab chiqaruvchi firmaning xarid
markazidagi har bir a’zoning ehtiyojlar tarkibini tavsiflab bering.
6. Xarid markazining roli va o‘rni nimadan iborat?
7. Sanoat tovarlari bo‘yicha xaridorlar motivatsiyasida nimalar e’tiborga
olinadi?
8. Sanoat marketingining o‘ziga xos xususiyati nimadan iborat?
9. Tovarni xarid qilish va undan keyingi xaridorlik holatlari bosqichlari
nimalardan iborat?
10. Z. Freydning motivasion nazariyasi mazmunini aytib bering.

---

---

55