O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sh. Dj. Ergashxodjaeva strategik marketing toshkent – 2019

6.2. Rivojlanishning asosiy strategiyalari 

O‘sish strategiyasini ishlab chiqishning birinchi bosqichi egallab turilgan

raqobatli ustunlikning tabiatini aniqlab olishdan iborat bo‘lib, bu ustunlik kelgusidagi

---

---

129

strategik va taktik qadamlar uchun asos bo‘lib qoladi.

6.5-rasm. Porter bo‘yicha asosiy strategiyalar 

Yuqorida raqobatli ustunlikni ikki xil o‘lchash orqali: «unumdorlik» (xarajatlar

bo‘yicha ustunlik) va «bozor kuchi» (maqbul maksimal sotish narxiga nisbatan
ustunlik) bo‘yicha aniqlash mumkinligi ko‘rsatilgan edi. Firmaning xususiyatlari,
uning kuchli va kuchsiz tomonlari hamda uning raqobatchilarini hisobga olgan holda
qaysi ustunlikni tanlash kerak? degan savol tug‘iladi. Boshqacha qilib aytganda,
ma’lum bir tovar bozorida qaysi ustunlikni himoya qilish osonroq?
Bunday ustunlikni aniqlab olish uchun raqobatli vaziyatni tahlil qilib chiqib,
quyidagi savollarga javob berish lozim:
-ko‘rib chiqilayotgan tovar bozori yoki segmentda muvaffaqiyatning hal
qiluvchi omillari qaysilar?
-mana shu hal qiluvchi omillar nuqtai nazaridan eng xavfli raqobatchining
qanday kuchli va kuchsiz tomonlari bor?
Firma bu ma’lumotlardan kelib chiqqan holda:
- qaysi raqobatli ustunlikka nisbatan eng yaxshi pozitsiyada ekanligini aniqlab
olishi;
- muayyan sohada bunday ustunlikka erishishga qaror qilish;
Potensial
raqobatchilar
O’rinbosarlar
Ta’minotchilar
Mijozlar
Tarmoqdagi raqobatchilar
Ishlayotgan firmalar o’rtasidagi
raqobat
Yangi raqiblarning kirib kelish xavfi

O’rinbosar tovarlar xavfi

Etkazib
beruvchilarning
savdolashish
qobiliyati

Mijozlarning

savdolashish
qobiliyati

---

---

130

- o‘z raqiblarining raqobatli ustunligini bartaraf etishga urinishi mumkin.
SHunday qilib, tanlanadigan asosiy strategiyalar bir-biridan qaysi ustunlikka
tayanishi bilan farq qiladi. Porterning fikricha, faqat uchta asosiy raqobatli strategiya
mavjud bo‘lib, ular o‘zining maqsadli bozori bilan (butun bozor yoki uning ma’lum
bir segmenti) va amalga oshirilayotgan raqobatli ustunlik turi bilan (xarajatlar yoki
tovarning ustun sifatlari bo‘yicha) farq qiladi.
Xarajatlarni iqtisod qilish hisobiga liderlik strategiyasi markazida raqobatchiga
nisbatan past harajat bo‘ladi. U doimiy xarajatlarni nazorat qilishni, ishlab
chiqarishga investitsiya. yangi texnologiya konstruksiyalari ustida yaxshilab
ishlashni, savdo xarajatlarini kamaytirishni nazarda tutadi.
Asosiy strategiya uchinchi - konsentrasiya strategiyasi, ya’ni konsentrasiya bir
segment yoki xaridorlarning raqobatchi guruhlarini bozorni harakatsiz egallab
olishdir. Maqsad bu erda tanlangan maqsadli segmentni raqobatchiga nisbatan
ehtiyojini qondirishdir. Bu strategiya differensiasiyada ham, iqtisod qilishda ham
bo‘ladi, bunda faqat maqsadli segment doirasida bo‘ladi.