O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termez davlat universiteti

Jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat mutaxassisi faoliyati imkoniyatlari.

1. 
   Tashkiliy ishlar: maktabdan tashqari ta’lim muassasalarida, madaniyat va istirohat bog‘larida, mahallalar va yashash joylarida aholini sog‘lomlashtirish va jismoniy tarbiya tadbirlari olib borish.
   
2. 
   Boshqaruv faoliyati: Respublika viloyat va tuman sport qo‘mitalari va sport jamiyatlarida faoliyat ko‘rsatish.
   

SHuningdek bakalavr oliy ta’lim, o‘rta maxsus ta’lim hamda malaka oshirish, va kadrlarni qayta tayyorlash muassasalarida qayd etilgan tartib asosida faoliyat ko‘rsatish mumkin. Jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat bakalavri quyidagi magistratura yo‘nalishlari bo‘yicha kamida 2 yil ta’lim olishi mumkin.
Jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat bakalavri kasbiy tayyorgarligiga quyidagi talablar qo‘yiladi.
Bakalavr quyidagi vazifalarni bajarish kerak. Gumanitar va ijtimoiy iqtisodiy fanlar asoslarini bilishi dunyo qarashini shakllantiruvchi bilimlar tizimini egallash davlat siyosati masalalarini o‘rganishi iqtisodiy masalalar va jarayonlarni mustaqil tashkil etishi.
Vatan tarixini bilishi, milliy va insoniy qadr qimmatlar masalalarida o‘z fikrlariga ega bo‘lishi va ularni ilmiy asoslay olishi milliy mustaqillik g‘oyalariga asoslangan o‘z dunyo qarashlariga ega bo‘lishi. Tabiatda va jamiyatda bo‘ladigan jarayonlar va o‘zgarishlar haqida tushunchaga ega bo‘lishi. Tabiat va jamiyatni rivojlanishi haqidagi bilimlarni bilishi va ulardan ilmiy asoslangan holda kasbiy faoliyatda foydalani olishi. Insonning insonga jamiyatga va atrof muhitga munosabatini boshqaruvchi huquqiy va ma’naviy bilimlarni bilishi va ularni kasbiy faoliyatini hisobga olish.
Mazkur yo‘nalish bo‘yicha raqobat bardosh darajada umumiy kasbiy tayyorgarlikka ega bo‘lish. Mustaqil ravishda o‘z bilim doirasini kengaytirishi va takomillashtirishi hamda kasb faoliyatini ilmiy asosda tashkil etish. Sog‘lom turmush tarzi haqida ilmiy tushunchaga ega bo‘lishi jismoniy kamolotga erishishi malaka va ko‘nikmalarni egallay olishi kerak.
Jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat bakalavri mamavzutika, inshakltika va axborot texnologiyalari bo‘yicha quyidagi texnologiyalariga ega
bo‘lishi kerak.Matemtik nazariya orqali dunyoni bilish.Axborot texnologiyalarining jamiyat taraqqiyotidagi ahamiyati. Yangi inshaklsion texnologiyalardan ta’lim jarayonida foydalanish shakllari. Bakalavr mamavzutik tahlil geometriya va matematik statistika uslublari va tushunchalari bilishi.
Pedagogik dastur vositalari, kompyuter texnologiyasi vositalaridan foydalana olishi kerak. Shuningdek jismoniy tarbiya va sportga son va sifat ko‘rsatkichlarini ahamiyati. Jismoniy tarbiya va sport jarayonini kompyuter texnologiyalari hamda yangi axborot texnologiyalaridan foydalanish tajribalariga ega bo‘lishi kerak. Jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat bakalavri anatomiya, odam fiziologiyasi, bioximiya, ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish, yosh fiziologiyasi va gigiena fanlari bo‘yicha quyidagi tushunchalarga ega bo‘lishi kerak.
Anatomiya fanining asosiy tushunchalari, inson shaxsining tabiatdagi o‘rni, insonning fiziologik xususiyatlari, jismoniy harakatlar mexanikasi, modda almushinuvining bioximik asoslari, atrof muhitning dolzarb muammolari va insonning yosh fiziologiyasi va umumiy va shaxsiy gigienasi talablari. Shuningdek bakalavr anatomik tadqiqotlar uslublari, inson tuzilishi va tayanch harakat apparati xususiyati, muskul to‘qimalari, ichki organlar, yurak qon-tomir tizimi, ichki sekretsiya organlar, organizm o‘zgarishining yosh va jins xususiyatlari, jismoniy tarbiya jarayonidagi bioximik va o‘zgarishlar iqlim sharoitlari va tabiat omillarining jismoniy rivojlanishga ta’sirini bilishi va ulardan foydalanishi kerak.
Jismoniy tarbiya jarayonida anatomiya qon tizimi va qon aylanishi xususiyatlari, bioximik nazorat, kasbiy javobgarlik, ekologik huquq, shaxsiy va jamoat gigienasiga rioya qilish tajribalariga ega bo‘lishi kerak.
Jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat bakalavri psixologik va pedagogik fanlari bo‘yicha pedagogik taraqqiyotining asosiy qonuniyatlari O‘zbekistonda va rivojlangan mamlakatlarda tlim tizimi va jismoniy tarbiya o‘qituvchilari kasbiy faoliyatida psixologik tayyorgarlik, ta’limning yangi va asosiy texnologiyalari hamda inson ma’naviyati tushunchalariga ega bo‘lishi kerak.
Shuningdek bakalavr quyidagi bilimlarni egallagan bo‘lishi va ulardan tarbiya jarayonida foydalani olishi kerak.Ta’lim va tarbiya tamoyillari, didaktika qonuniyatlari oilada, ta’lim muassasalarida, milliy qadriyatlar ruhida tarbiyalash uslublari, ta’lim va tarbiya jarayonlarini boshqarish, sharq mutafakkirlarini tarbiyaviy meroslari hamda qur’on va hadisning ma’naviy va tarbiyaviy mohiyati, pedagogikadan yangi texnologiyalar, pedagogik mahorat, pedagogik tajriba, o‘qitishning texnik vositalaridan foydalanish, nutq madaniyatiga ega bo‘lish, shaxs psixologiyasi, psixologik holatlar, tadqiqot usullari, bolalarning har xil yosh davridagi psixologiyasi, bolaning psixologik rivojlanish qonuniyatlari, ta’lim va tarbiyaning psixologik xususiyatlari, o‘quvchilarning o‘quv mashg‘ulotlaridagi psixologik holatlarning xususiyatlari, ta’lim jarayonida psixologik rivojlanishning asosiy qonuniyatlari.
Bolalarning psixologik rivojlanishini mustaqil nazorat qilish, psixodiagnostik vositalarini baholash usullarini egallash, psixologik, pedagogik tahlil vazifalarini hal etish, o‘quvchilar hissiy holatlarini tahlil etish, o‘quvchilarning yosh va psixik holatlarini hisobga olgan holda yakkama-yakka shug‘ullanish, aqliy rivojlanish mezonlaridan foydalani hamda aqliy rivojlanishining samarali shartlarini tanlay bilish, o‘quvchilarni hamkasabalarni va ota-onalarni, psixologik muammolar bo‘yicha yordam berish, aqliy rivojlanish darajalarini aniqlay bilish hamda psixologik tahlillar olib borish.
Shu bilan birga bakalavr o‘quvchilar va ota-onalar bilan ta’lim va tarbiyaviy ishlarni olib borishni rejalashtirish va tashkil etish, milliy istiqlol g‘oyalarini yakka va jamoa faoliyati bilan amalga oshirish, yangi pedagogik texnologiyalardan foydalangan holda o‘quv jarayonini tashkil etish, tlim tarbiya jarayonini boshqarish va o‘quv uslubiy qo‘llanmalar tayyorlash, ularni o‘quv jarayoniga tadbiq etish, o‘quvchilar malaka va ko‘nikmalarini hamda bilimlarini nazorat qilish tajribalariga ega bo‘lish kerak.
XULOSA
O‘zbekistonning mustaqilligi avvaldan mavjud bo‘lgan boshqarishning ma’muriy-buyruqbozlik usulidan tamoman voz kechishni yoki ularni yangi davr sharoiti hamda talablariga qarab ishlatishni taqozo etmoqda. Bu jihatlar sport tashkilotlari va jamiyatlari tizimidagi barcha sohalarda ham o‘z yo‘liga tushib bormoqda. Yuqorida qayd etilgan ba’zi ish usullari o‘rniga tashabbuskorlik, ijodkorlik va fidokorlik kabi yangi usullar tarkib topdi. Ular ommaviy sport tadbirlari, xalq milliy o‘yinlarini tashkil qilish, sport turlari buyicha komandalar tuzish, ularning sport mahoratlarini oshirish, xotin-qizlarni sportga jalb etish, sportni moddiy va moliyaviy ta’minlash ishlarida keng qo‘llanilmoqda va o‘zining ijobiy samaralarini bermoqda.
O‘zbekiston Prezidenti sovrini uchun kurash, tennis, boks va boshqa bir qator xalqaro turnirlarning an’anaga aylanishi, futbol, voleybol, engil atletika hamda sharqona yakkakurash turlari bo‘yicha Markaziy Osiyo o‘yinlari, boshqa rasmiy xalqaro sport musobaqalarida respub­lika sportchilarining doimiy ravishda ishtirok etib kelishi sport tashkilotlari, terma komandalar mashg’ulotlarni uyushtirishda xalqaro andozalar va tajribalarga tayanishini talab qilmoqda. Bu, o‘z navbatida, boshqaruv faoliyatlarida ishga yangicha munosabatda bo‘lish, zarur moddiy-texnik manbalardan foydalanishi hamda o‘zini o‘zi moliyaviy ta’minlash yo‘lida izlanish, tadqiqotlar o‘tkazishni taqozo etmoqda.
Ta’kidlash zarurki, sport klublar, o‘quv yurtlari va turli muassaslarning boshlang’ich jismoniy tarbiya jamoalari ham boshqaruvning turli-tuman yangi usullarini qo‘llashlari lozim bo‘ladi. Bunda o‘quvchi va mehnatkash yoshlar, ziyolilarning tashabbuslari, ijodkorligiga tayanish maqsadga muvofiqdir.
Masalan, ommaviy axborot vositalari, nashriyotlar, teleradio kompaniya xodimlari har yili sport turlari bo‘yicha o‘zlarining respublika, Toshkent shahar birinchiliklarini muvaffaqiyat bilan o‘tkazmoqda. Bu odat tusiga kirgan tashabbuskorlik va ijodkordikning namunasidir.