O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Og’zing ochilib qolsin
 – hayron bo’lib qolgin 
Qolipdan chiqqan g’ishtdek
 – hamma tomoni birdek tekis 
Loqayd
 – befarq 
Kashfiyot
 – izlanishlar natijasida yaratilgan narsa; ixtiro 
Ayilday botdi 
– qattiq tegdi, ranjitdi 
Pisanda qilmoq
 – oldindan biror shart qo’ymoq; ta’kidlamoq. 
Tayyorgarlik ishlarining ta’limiy shakllari xilma-xil bo’lib, o’qituvchi asar 
mazmuni va sharoitga qarab ish turini tanlaydi. Tayyorgarlik davrida nimalar haqida 
ma’lumot berish maqsad qilingan bo’lsa, avvalo, o’quvchilarning o’zlaridan ular 
haqida bilganlari so’rab aniqlanadi. Masalan, “Kitobga ixlos” asarini o’qishga 
tayyorgarlikda o’quvchilarning dastlabki bilimlari quyidagicha aniqlanadi: 
O’qituvchi:
− Bugun biz Vatanimizning o’tmishiga sayohat qilamiz. 
Sayohatimiz Buxoro shahriga bo’ladi. Sayohatchilar ikki guruhga bo’linadi. Buxoro 
darvozalari ochilishi uchun bir necha tilsimlarni yechishimiz zarur. Buning uchun 
har bir guruh o’ziga berilgan savol-topshiriqlarni bajarib, shohsupaga ko’tarilishi 
zarur.
1-guruh uchun savol-topshiriqlar: 
1. Tarixda yashagan buyuk olimlar, shoirlar, yozuvchilar, sarkardalardan 
kimlarni bilasiz? 
2. Buxoroda qaysi buyuk shaxslar yashagan?
3. Buxorodagi tarixiy binolar, joylar nomini ayting.
2-guruh uchun ham shu tarzdagi savol-topshiriqlar beriladi yoki har ikala guruh 
uchun shu savol-topshiriqlar berilib, “Kim oldin shohsupaga yetib boradi?” sharti 
qo’yiladi. 

---

245 
Xattaxtaga buyuk shaxslar portreti, tarixiy joylar tasvirlangan rasmlar ilib 
qo’yiladi. 
Tayyorgarlik shakllaridan biri
 − ekskursiya
dir. Bu ish turidan tabiat tasviriga 
bag’ishlangan yoki ishlab chiqarish, qurilish, shahar, qishloq hayotiga, kasbga doir 
mavzular va tarixiy asarlar o’rganilganda foydalanish mumkin. CHunonchi, 1-sinfda 
“Issiqxonada”, 2-sinfda “Metropoliten” kabi mavzularni o’rganishdan oldin 
ekskursiya qilish maqsadga muvofiq. Ekskursiya o’quvchilarning asarda ifoda 
etilgan hodisalarni aniq va ongli o’zlashtirishlariga yordam beradi, bilimlarini 
chuqurlashtiradi, tabiat hodisalarini kuzatish va ularni aniq tasvirlash ko’nikmalarini 
shakllantiradi. 
Ekskursiya bolalarda tabiatga mehr uyg’otadi, uni sevish va tabiat ehsonlarini 
asrash hissini tarbiyalaydi.
Ishlab chiqarish korxonalariga, muzey va boshqa joylarga ekskursiyalar esa 
tarixiy voqealarning to’g’ri idrok etishlarini ta’minlaydi, kattalar mehnati bilan 
tanishtiradi, o’quvchida mehnatga muhabbat uyg’otadi, kasbga yo’naltiradi.