O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

te
, ﺙ 
- uchtagina 
se
kabi). 
2-bosqich. Bo’g’in hosil qilish.
Harflar nomi yodlab bo’lingach, bo’g’in hosil 
qilishga, ya’ni 
“zeru-zabar”
ni o’rgatishga o’tilgan. Eski maktabda 
“zeru-zabar”
(zabar, zer, pesh) har xil o’rgatilgan. Masalan, ba’zi domlalar ﺏ
(be, zabar-ba), 
be-zer-bi, be-pesh-bu, te-zabar-ta 
va hok. kabi o’rgatsalar, boshqalari 
be zabar ba, 
te zabar ta
kabi, yana birovlari 
be-zabar-a; zer-i, pesh-u; te-zabar-a, zer-i, pesh-u
va hok. deb o’rgatganlar. 
Maktabxonada 
“zeru zabar”
quruq yodlatilgan, nimaga xizmat qilishi 
aytilmagan. Aslida esa bu belgilarning ma’lum xizmati bor: 
zabar (fatha)
-undosh 
harf ustidagi urg’u belgisiga o’xshash chiziqcha bo’lib, undoshga 
a
unli tovushini 
qo’shib aytish zarurligini ko’rsatadi; 
zer (kasra)
undosh harf ostidagi chiziqcha 
bo’lib, shu undoshga 
i
unli tovushini qo’shib aytish kerakligini bildiradi; 
pesh 
(zamma)
esa undosh harf ustiga qo’yiladigan belgi bo’lib, shu undosh tovushga 
u
unlisini qo’shib aytish zarurligini ko’rsatadi. Demak, arabcha matnlarni o’qish 
uchun “zeru zabar”ni bilish juda zarur bo’lgan, ammo o’qishga o’rgatish anglab 
o’qishga asoslanmagani uchun bolalar 
mim zabar ma
, 
mim zer mi,
mim pesh mu
deb yodlaganlar, “zeru zabar”ning mohiyatini anglamaganlar. 

---

41 
3-bosqich. Bo’g’inlarni qo’shish.
Eski maktabda bo’g’inlarni qo’shish 
“abjad” bilan boshlangan. Maktabdor taxtaning ikkinchi tomoniga arab tili 
alfavitidagi 28 ta harf jamlangan 8 so’zni “zeru zabar” bilan yozib bergan. Bolalar 
bu 8 ta so’zni birin-ketin hijo usulida o’qib yodlab olganlar. Masalan,