O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

bag’ishlagan
. 
(O’quvchi: yurtga bag’ishlagan – otni fe’l bog’lagan, yurtga – jo’nalish kelishikda) 
5- kartochka. 
Gapni o’qing. Gap kim haqida aytilgan? Ajratib berilgan so’z 
orqali so’roq berib, unga bog’langan so’zni toping.
Men shunday muqaddas Vatanda 
tug’ilganman
. (O’quvchi: Vatanda 
tug’ilganman – otni fe’lga bog’lagan, Vatanda – o’rin-payt kelishikda) 
6- kartochka. 
Gapni o’qing. Gap kim haqida aytilgan? Ajratib berilgan so’z 
orqali so’roq berib, unga bog’langan so’zni toping.
Vatanimdan dunyo taniydigan ulug’ zotlar chiqqan. (O’quvchi: Vatanimdan 
chiqqan – otni fe’lga bog’lagan, Vatanimdan – chiqish kelishikda) 
SHunday qilib, boshlang’ich sinflarda ot yaxlit holda o’rganiladi va uni 
o’rganish o’quvchilar shu so’z turkumining belgilarini, vazifasini o’zlashtirishiga, 
shuningdek, ularda kelishik qo’shimchalarini to’g’ri yozish ko’nikmasini
shakllantirishga qaratiladi. 
 
 

---

475 
SIFATNI O’RGANISH METODIKASI 
Sifatni o’rganih tizimi materialni leksik va grammatik tomondan izchillik bilan 
boyitib, murakkablashtirib borishni ko’zda tutadi. O’quvchilar I va II sinfda 
sifatning leksik ma`nosini kuzatadilar, sifatga 
qanday?, qanaqa?
so’rog’ini berishga 
o’rganadilar; III sinfda sifat so’z turkumi sifatida o’rganiladi; IV sinfda ilgari 
o’rganilganlar takrorlanib, grammatik materialga bog’liq holda 
qip-qizil, yam-yashil
kabi orttirma darajadagi (atama aytilmaydi) sifatlarning yozilishi o’rgatiladi. Ona tili 
va o’qish darslarida o’quvchilar nutqi yangi-yangi sifatlar bilan boyitiladi, ularga 
oldindan ma`lum bo’lgan sifatlarning ma`nosiga aniqlik kiritiladi. 
Sifatni o’rganish metodikasi uning lingvistik xususiyatlariga asoslanadi. Sifat 
predmetning belgisi (rangi, hajmi, shakli va ko’rinishi, maza-taomi, xarakter-
xususiyati, hidi, vazni, o’rin va paytga munosabati)ni bildiradi. Sifatning leksik 
ma`nosi uni ot bilan bog’liq holda o’rganishni talab qiladi. Sifatni tushunish uchun 
I sinfdanoq o’quvchilar eotibori sifatning otga bog’lanishini aniqlashga qaratiladi. 
O’quvchilar predmetning belgisini aytadilar, ularda so’roq yordamida gapda 
so’zlarning bog’lanishini aniqlash ko’nikmasi o’stiriladi, yaoni ular gapdagi sifat va 
otdan tuzilgan so’z birikmasini ajratadilar (atama aytilmaydi). Keyingi sinflarda bu 
bog’liqlik aniqlashtiriladi. SHunday qilib, sifatning semantik-grammatik 
xususiyatlari sifat ustida ishlashni leksik va grammatik (morfologik va sintaktik) 
ravishda olib borishni talab etadi. 
Boshlang’ich sinflarda “Sifat” mavzusi quyidagi izchillikda o’rganiladi: 1) 
sifat bilan dastlabki tanishtirish (I, II sinf); 2) sifat haqida tushuncha berish (III sinf); 
3) shu grammatik mavzu bilan bog’liq holda ayrim sifatlarning yozilishini 
o’zlashtirish (IV sinf). 
Sifat bilan (atamasiz) dastlabki tanishtirish