O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi tоshkеnt dаvlаt iqtisоdiyot universitеti
Ko„p omilli iqtisodiy rivojlanish modelida
Yüklə 2,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
5.6. Ko„p omilli iqtisodiy rivojlanish modelida omillar to„plami Ko‗p omilli iqtisodiy o‗sish bir nechta tanlab olingan omillar ta‘siri natijasi bo‗lmasdan, ko‗p omillar birgalikdagi ta‘siri natijasidir. Ma‘lumki, iqtisodiy o‗sish modellaridagi omillar sonlari cheklangandir. Ammo, iqtisodiy o‗sishning empirik (amaliy) tahlillarida ko‗p omilli yondashuvlar ham uchraydi. Iqtisodiy o‗sishning ko‗p omilli konsepsiyasi yuqorida ko‗rib chiqilgan ko‗p ko‗rsatkichli iqtisodiy o‗sish tushunchasi bilan chambarchas bog‗liqdir. Masalan, iqtisodiy o‗sishning asosiy ko‗rsatkichlari jamlangan mehnatning miqdori va sifatidir. Bu mehnat moddiy va ma‘naviy boylik va qadriyatlarda jamlangan bo‗lib, bularni ishlab chiqarish va taqsimlashning har xil shakllari mavjuddir. Demak, iqtisodiy o‗sishga ta‘sir kiluvchi barcha omillarni e‘tiborga olish uchun jamlangan mehnatga xos bo‗lgan barcha shakldagi ko‗rinishlarni mustaqil ko‗rib chiqilishi kerak. Bu faqat moddiy va ma‘naviy boyliklarni yaratuvchi omillarnigina hisobga olish yetarli emasligini ko‗rsatadi. Moddiy va ma‘naviy boyliklarni va har xil ishlab chiqarish va 115 taqsimot shakllarini yaratishda katnashuvchi barcha asosiy omillarni e‘tiborga olinishini taqozo etadi. Ko‗p o‗lchamli iqtisodiy o‗sishni amalda keng qo‗llaniladigan bitta ko‗rsatkich milliy boylik bilan xarakterlashimiz mumkin. Chunki, milliy boylik tarkibiga tabiiy resurslar, ishchi kuchi, ishlab chiqarish fondlari, ilm-fan va boshqa iqtisodiy ko‗rsatkichlar kiradi. Ko‗p ko‗rsatkichli iqtisodiy o‗sish tahlilida iqtisodiy faoliyatning ayrim yo‗nalishlarini va mahsulotlarining ayrim xususiyatlarini miqdoriy aniqlash qo‗shimcha murakkabliklar bilan bog‗liq. Iqtisodiy o‗sishning asosiy elementlari bir-biridan ham shaklan, ham mazmunan farq qiladi. Bu elementlarning natural ko‗rinishlari ham, boshqa ko‗rinishlari ham bir xil bo‗lmaydi. Har xil sifat xususiyatlarni agregirlashni ham turli sifatlarni bir vaqtda o‗lchaydigan va baholaydigan yagona, umumiy shart mavjud bo‗lgandagina amalga oshirilishi mumkin. Ko‗p ko‗rsatkichli iqtisodiy o‗sishda statistik ma‘lumotlar bilan ta‘minlash muammolari yuzaga keladi. Chunki, ma‘naviy boyliklar va ishlab chiqarish hamda iste‘mol bo‗yicha ko‗p hollarda kuzatuvlar olib borilmaydi. Ayrimlarini faqat tanlab baholanadi va bu esa to‗liq bo‗lmagan statistik axborotga ega bo‗lishga sabab bo‗ladi. Ayrim hollarda iqtisodiy o‗sishning elementlarini va qoidalarini qisman baholashgagina imkon beradigan statistik ma‘lumotlar mavjuddir. Yüklə 2,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|