O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi tоshkеnt dаvlаt iqtisоdiyot universitеti
Yüklə 2,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
5.5. Bir omilli empirik modelda mehnat omili Bir omilli empirik model quyidagi ko‗rinishda bo‗ladi: ) ( L f Y . Agar iqtisodiy o‗sishni bir ko‗rsatkichning vaqt davomidagi dinamikasi bilan berishning imkoniyati bo‗lmasa, ko‗p ko‗rsatkichli iqtisodiy o‗sish konsepsiyasidan foydalanishga to‗g‗ri keladi. Umuman iqtisodiy o‗sishni bitta jamlangan mehnat kabi umumlashgan iqtisodiy ko‗rsatkich yordamida ham ifodalash mumkin emas. Chunki, mehnat har xil shakldagi moddiy va ma‘naviy boyliklar va xizmatlar hamda, har xil shaklda moddiy va ma‘naviy boyliklarni yaratish va taqsimlash ko‗rinishida yuzaga keladi. Shuning uchun ham mehnatning vaqt davomida bunday o‗zgarib turadigan shakllarini va natijalarini bitta ko‗rsatkich yordamida ifodalash mumkin emas, buni faqat ko‗p ko‗rsatkichlar yordamida amalga oshirish mumkin. Mehnat unumdorligining o‗sishga olib keluvchi omillarni to‗laroq ko‗rib chiqamiz. Fan-texnika taraqqiyoti mehnat unumdorligi va iqtisodiy o‗sishni ta‘minlovchi muhim omil hisoblanadi. Texnika taraqqiyoti o‗z ichiga nafaqat ishlab chiqarishning butunlay yangi usullarini, balki boshqarish va ishlab chiqarish tashkil qilishning yangi shakllarini ham oladi. Umuman aytganda, fan-texnika taraqqiyoti deyilganda, pirovard mahsulot chiqarishni ko‗paytirish maqsadida mavjud resurslarni yangicha uyg‗unlashtirishni taqozo qiluvchi yangi usullarning topilishi ham tushuniladi. Amaliyot texnika taraqqiyoti va investitsiyalar mustahkam o‗zaro bog‗liq, texnika taraqqiyoti ko‗pincha yangi mashina va uskunalarga investitsiyalar qo‗yishga olib keladi. Masalan, quyosh energiyasidan foydalanish bo‗yicha texnologiyani qo‗llash uchun quyosh elektrostantsiyalarini qurish zarur bo‗ladi. Respublika oldida texnika taraqqiyoti sohasidagi asosiy vazifa, ishlab chiqarishga yangi texnika va texnologiyani qo‗llash, ishlab chiqarishni tashkil qilish va boshqarishning yangi usul va shakllarini joriy qilish hisoblanadi. Mehnat 114 unumdorligining o‗sishini aniqlab beruvchi asosiy omil har bir ishlovchiga to‗g‗ri keluvchi asosiy kapital hajmi hisoblanadi. Ma‘lum vaqtda kapitalning hajmi mutloq ko‗payishi mumkin, ammo ishchi kuchi soni tezroq o‗ssa, mehnat unumdorligi pasayadi, chunki har bir ishchining asosiy kapital bilan qurollanganlik darajasi kamayadi. Buni oldini olish uchun: 1. Asosiy kapitaldan ancha unumli foydalanish. 2. Real mahsulot hajmini ko‗paytirish zarur. Ta‘lim va malaka tayyorgarligi mehnat unumdorligini oshiradi va natijada ancha o‗sish haqiga ega bo‗lish imkoniyatini beradi. Inson kapitaliga investitsiyalar qo‗yish mehnat unumdorligini oshirishning muhim vositasi hisoblanadi. O‗z-o‗zidan aniqki, ishchi kuchi sifatining eng oddiy ko‗rsatkichi ta‘lim darajasi hisoblanadi. Hozirgi davrda respublikamiz iqtisodiyotida band bo‗lganlarning 80 foizga yaqini oliy va o‗rta maxsus ta‘limga ega. Yüklə 2,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|