Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti
Yüklə 15,56 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bugun olingan pul mablagʻi summasi yertaga olinadigan pul mablagʻi summasi ekvivalentidan yuqori.
|
V BOB. PUL MABLAG
ʻ LARINING VAQT BO ʻ YICHA QIYMATI KONSEPSIYASI 5.1. Pul mablag ʻ larining vaqt bo ʻ yicha qiymatining iqtisodiy mohiyati va moliyaviy operatsiyalarda vaqt omilini hisobga olishning ahamiyati Pul mablagʻlarining vaqt boʻyicha qiymati ( time-value of money ) konsepsiyasi korporativ moliyaning fundamental asoslaridan biri hisoblanadi. Mazkur konsepsiyaga muvofiq biz turli vaqtlarda egalik qiladigan pul mablagʻlari bir xil boʻlmagan qimmatga egalik qiladi. Ustiga-ustak biznesda va kundalik hayotimizda pulga egalik qilish vaqti pul mablagʻlarining miqdoriga nisbatan katta amamiyatga ega. Masalan, milliy pul birligining bugungi qimmati bir qancha vaqt oʻtgandagiga nisbatan qadrliroq. Ya’ni u ayni paytda joriy iste’molni qanoatlantirishga sarflanishi yoki kelajakda qoʻshimcha daromad olish uchun investitsiya sifatida qoʻyilishi mumkin. Ma’lum vaqtdan soʻng zarur miqdordagi pul mablagʻlariga egalik qilish uchun korxona ma’muriyati mavjud pul mablagʻini hozirning oʻzida yoʻnaltirish lozim boʻladi. Bunda qaror qabul qilishda kelgusidagi pul oqimlari pul mablagʻlarining joriy vaqtdagi qiymati ( present value - PV )dan kelib chiqqan holda baholashni amalga oshirish lozim. Pul mablagʻlarining joriy qiymati va kelgusi qiymatini baholash uchun moliyachilar pul oqimlarini diskontlash boʻyicha maxsus metodikadan foydalanadilar. Bozor iqtisodiyoti sharoitida moliyaviy operatsiyalar oʻtkazish jarayonida vaqt omili muhim rol oʻynaydi. Shundan kelib chiqqan holda biznesning oltin qoidasi hisoblangan quyidagi fikr shakllangan: Bugun olingan pul mablagʻi summasi yertaga olinadigan pul mablagʻi summasi ekvivalentidan yuqori. - 70 - Korporativ moliyaviy munosabatlarda vaqt omilini hisobga olish foiz hisoblash texnikasi asosidagi diskontlash va oʻsib borish metodlaridan foydalangan holda amalga oshiriladi. Bu metodlarning mohiyati hozirgi yoki kelgusidagi talab qilingan turli davrlarga taalluqli pul mablagʻlari miqdorini aniqlashni oʻzida aks ettiradi. Mazkur jarayonda oʻsib boruvchi qiymat me’yori sifatida foiz stavkasi ( interest rate )dan foydalaniladi. Tor ma’noda foiz stavkasi qarz mablagʻlaridan foydalanganlik uchun toʻlanadigan summani oʻzida aks ettiradi. Lekin korporativ moliyaviy munosabatlarda bu tushuncha kengroq talqin qilinadi. Ya’ni foiz stavkasi quyidagilarda namoyon boʻladi: - amalga oshirilayotgan operatsiyalar boʻyicha olinadigan foydaning qoʻyilgan mablagʻ miqdoriga nisbati sifatida hisoblanadigan va foizlarda yoki birlik ulushlarda aks etadigan daromadlilik darajasini belgilovchi vosita sifatida; - kapitalning muqobil qiymati sifatida. Oʻsib borish tushunchasi foiz hisoblash natijasida dastlabki summaning ortib borishi jarayonini anglatadi. Oʻsib borish metodining iqtisodiy mazmuni operatsiyalarni amalga oshirish natijasida dastlabki summaga qoʻshimcha ravishda olinadigan yoki olinishi mumkin boʻlgan summa miqdorini aniqlashni anglatadi. Boshqacha aytganda oʻsib borish metodi ma’lum bir n vaqtlar uchun belgilangan r foiz stavkasidan kelib chiqqan holda joriy qiymat ( PV )ning kelgusidagi qiymatini aniqlash imkonini beradi. Bunda foydalaniladigan r stavka ba’zida oʻsish stavkasi deb ataladi. Diskontlash tushunchasi pul mablagʻlarini joylashtirish jarayonida kelgusida ma’lum bir belgilangan summani olish (egalik qilish) uchun joylashtirish talab etiladigan pul mablagʻi miqdorini aniqlashni oʻzida aks ettiradi. Iqtisodiy ma’noda diskontlash orqali topiladigan PV miqdori ayni paytda belgilab olingan FV kelgusi qiymat orqali aniqlab olinadi. Ta’kidlash kerakki, diskontlash mohiyatiga koʻra mablagʻlar miqdori oʻsib borishini oʻzida aks ettiradi. Bu jarayonda foydalani- ladigan foiz stavkasi r diskont normasi deb ataladi. Qayd etib oʻtish kerakki, moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish shartlariga bogʻliq - 71 - ravishda mablagʻlar oʻsib borishini aniqlash kabi diskontlash ham oddiy, murakkab yoki uzluksiz (muntazam) foizlar qoʻllanilishi orqali amalga oshiriladi. Yüklə 15,56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|