Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti
Qisqa muddatli moliyalashtirishni prognozlash
Yüklə 15,56 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
7.2. Qisqa muddatli moliyalashtirishni prognozlash
17 Qisqa muddatli moliyaviy rejalashtirishning birinchi bosqichi kompaniyaning kelajakdagi pul oqimini prognozlashdan iborat. Bu vazifaning ikki yaqqol obyektlari mavjud. Birinchisi, kompaniya har bir davrda ortiqcha mablag‘ga ega bo‘lishi yoki mablag‘ yetishmasligini aniqlash uchun o‘zining pul oqimi haqida taxminlar qiladi. Ikkinchisi, boshqaruvda mablag‘ ortiqchaligi yoki yetishmasligi vaqtinchalik yoki doimiy ekanligidan kelib chiqqan holda aniq qarorlar qabul qilishga to‘g‘ri keladi. Agar u doimiy bo‘lsa, bu firmaning uzoq muddatli moliyaviy qarorlariga ta’sir qilishi mumkin. Masalan, agar kompaniyaga keragidan ortiqcha mablag‘ 16 Korxonalarda moliyaviy rejalashtirish amaliyotini chuqurroq oʻrganish uchun X.Axmedovning “Xoʻjalik yurituvchi subyektlarda moliyaviy rejalashtirishni samarali tashkil etish va takomillashtirish” (Toshkent: Tamaddun, 2013. – 120 b.) nomli ilmiy monografiyasidan foydalanish tavsiya etiladi. 17 Jonathan Berk, Peter DeMarzo. Corporate finance. USA, Pearson, 2014. 1141 p. (27-bob asosida yozildi). - 107 - kirib kelishi kutilayotgan bo‘lsa, u o‘z dividend to‘lovlarini ko‘paytiradi. Uzoq muddatli loyihalardagi sarmoyalar tufayli yuzaga keluvchi yetishmovchiliklarga aksiya yoki uzoq muddatli shartnomalar kabi uzoq muddatli kapital manbalar orqali mablag‘ ajratiladi. Qisqa muddatli moliyaviy rejalashtirishda vaqtinchalik va qisqa muddatli bo‘lgan keragidan ortiqcha mablag‘ yoki yetishmovchiliklarga alohida e’tibor qaratish talab etiladi. Kompaniya qisqa muddatli moliyaviy ehtiyojlarini tahlil qilayotganda odatda choraklar o‘rtasidagi pul oqimlarini tekshiradi. Bunda savdoning o‘sishi hisobiga pul oqimlarini to‘g‘ri boshqarish yoki savdoning pasayishi natijasida zarur bo‘lgan qo‘shimcha mablag‘larga e’tibor qaratiladi. Ayrim korxonalarda ortiqcha pul mablag‘larining yuzaga kelishi keyingi yil va undan keyin ham uzoq muddat davom etishi ehtimoldan holi emas. Shunday sharoitda rivojlangan davlatlardagi korxonalar ortiqcha pul mablag‘larini dividend sifatida to‘lash yoki xususiy aksiyalarni sotib olish amaliyotlar, faoliyatni kengaytirish masalalariga e’tibor qaratadi. Odatda firmalar uch sababga ko‘ra qisqa muddatli moliyalash- tirshga ehtiyoj sezadi: mavsumiylik, pul oqimining salbiy zarbasi, pul oqimining ijobiy zarbasi. Ko‘plab firmalar uchun savdo mavsum bilan bog‘liqdir. Savdo bir necha oy davomida jamlansa, manbalar va xarajatlar ham mavsumiydek tuyuladi. Bunday holatda firmalarning bir necha oylar davomida olgan ortiqcha mablag‘lari qolgan oylarda yuzaga keluvchi yetishmovchiliklarni qoplashga ham etadi. Shunga qaramay, vaqtlar orasidagi farq tufayli bunday firmalar qisqa muddatli moliyalashtirishga ehtiyoj sezadi. Mavsumiy savdoning boshlanishi qisqa muddatli mablag‘lar oqimlarida jiddiy o‘zgarishlarga olib keladi. Pul mablag‘laridagi mavsumiylik ikki natijaga olib keladi. Birinchisi, tovarlar narxi savdo bilan tengma-teng o‘zgarayotgan bir paytda boshqa xarajatlar (ma’muriy xarajatlar) o‘zgarmaydi va firmaning choraklik sof - 108 - foydasida keskin o‘zgarishlarga olib keladi. Ikkinchisi, sof aylanma kapital o‘zgarishlari yaqqol namoyon bo‘ladi. Vaqti vaqti bilan kompaniya kutilmagan sabablarga ko‘ra pul oqimi manfiyligi hisobiga noqulay holatlarga tushib qoladi. Biz pul oqimining salbiy zarbasi deb ataluvchi ana shunday holatga e’tibor qaratamiz. Mavsumiylik kabi, pul oqimining salbiy zarbasi ham qisqa muddatli mablag‘ ajratishga bo‘lgan ehtiyojlarni yuzaga keltirishi mumkin. Bunday holatda qisqa muddatli moliyalashtirishga ehtiyoj tug‘iladi. Shu boisdan qisqa muddatli moliyaviy rejalashtirishda manfiy pul oqimlarining ortib ketish holatlari oldindan bashorat qilingan holda qisqa muddatli kapital jalb qilish imkoniyatlarini rejalashtirish talab etiladi. Endi esa biz qisqa muddatli moliyalashtirish ehtiyojlariga pul oqimining ijobiy zarbasi ta’sir ko‘rsatgan holatni tahlil qilamiz. Garchi bunday holat yaxshi yangilik bo‘lsa ham, u hali hanuz qisqa muddatli moliyalashtirishga ehtiyojni yuzaga keltiradi. Firmaning umumiy savdosi hajmi ortishi ko‘zda tutilayotgan joriy xarajatlarning ham ortishiga olib keladi. Shuningdek savdoning o‘sishi talab qilinadigan aylanma kapitalga ham ta’sir ko‘rsatadi. Yüklə 15,56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|