Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti iqtisodiyot fakulteti

Mumkin bo’lgan chiqim tahlili. Bu tahlil shundan iboratki amaldagi va
rejadagi savdoni o’lchash, baholash va taqqoslashdan iborat. Korxona tahlil
statistikasidan boshlashi mumkin. Faraz qilaylik, yillik rejada to’rt ming dona
mahsulot 1$ dan sotish ko’zda tutilgan, bu esa to’rt ming dollarni tashkil qiladi va
chorak oxirida uch ming dona mahsulot 0,8 dollardan sotiladi, bu 2400 dollarni
tashkil etadi. Savdo hajmi 1600 dollarni tashkil etadi, yoki ko’zda tutilgan reja
40% ni tashkil etilgan. Unda korxona ko’zda tutilgan reja bajarilmaganligi sababini
qunt bilan o’rganishi, taxlil qilishi lozim. Korxona bir vaqtning o’zida o’zining
aniq maxsulotlari, maydonlari va boshqa bo’lgan birliklarini aylanmadagi o’z
ulushini bajarayotganligini kuzatib borishi kerak. Masalan, korxona 3 ta maydonda
savdo qiladi, ularda 1500, 500 va 2000 donadan mahsulot sotadi, ularning hajmi
4000 donani tashkil qiladi. Amalda esa maydonlarda savdo hajmi 1400,525 va
1075 dona mahsulotni tashkil qiladi. Bu jarayonda maydon birinchisi rejani 7% ga
bajara olmaganligi, ikkinchisi esa 5% ga ortiqcha bajarganligi, uchinchisi esa 45%
Биз нимага
эришмоқчимиз
Нималар
бўлаяпти?
Нима учун
бундай бўлаяпти?
Бу ҳолатни
тўғрилаш учун
нима қилиш
керак?

---

---

gacha bajara olmaganligini ko’ramiz. Uchinchi maydon eng katta xavf tug’diradi.

Savdo bo’yicha boshqaruvchi o’rinbosari bu maydonning salbiy savdo
ko’rsatkichlarining sabablarini aniqlashi va taxlil qilish bilan aniq shug’ullanishi
mumkin.
Bozor 
ulushi 
tahlili.
Faqatgina
savdo
statistikasi
korxonaning
raqobatbardoshligini to’liq aniqlab bermaydi. Faraz qilaylik sotish hajmi
o’smoqda. Bu o’sish iqtisodiy sharoitlarning yaxshilanishi natijasida ham bo’lishi
mumkin, bu yaxshilanish boshqa korxonalarga ham ta’sir etadi yoki bu o’sish
korxona faoliyatining boshqa raqobat korxonalar faoliyatiga nisbatan yaxshilanishi
natijasida ham yuzaga kelishi mumkin. Boshqaruv xodimlari korxonaning
bozordagi ko’rsatkichlar ulushini har doim nazorat qilib borishi kerak. Agar bu
ulush yaxshilansa korxonaning raqobat-bardoshligi mustahkamlanadi, agarda
kamaysa korxona o’z o’rnini boshqa raqobatchi korxonalarga bo’shatib beradi.