O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
I
 
 10.1-chizma.
 
 
10.2-chizma. 
Yuqorida aytilganlardan xulosa qilib, pul taklifi miqdori foiz 
stavkasiga va demak, investitsiyalar hajmiga ham ta‘sir ko‗rsatadi, 
deyish mumkin. Masalan, muomaladagi pul miqdorining M
1
dan M
2
ga 
o‗sishi foiz stavkasini R
1
dan R
2
ga pasaytirdi va investitsiyalar 
darajasini I
1
dan I
2
ga oshirdi (10.2-chizma). 
Bu yerda bir muammo mavjud. J.M. Keyns uni ―likvidlik tuzog‗i‖, 
deb atagan. Uning mazmuniga ko‗ra pul massasi ko‗payib boradi, lekin 
muayyan (foiz juda past) davrga kelib foiz Me‘yorining pasayishi 
to‗xtaydi. Pulni ko‗paytirish foydasiz bo‗lib qoladi. 
J.M. Keyns asarida likvidlik tuzog‗ining ikki sababini ko‗rish 
mumkin. Birinchidan, foiz stavkasi past bo‗lganda (va demak, 
obligatsiya qiymati yuqori bo‗lganda) qimmatli qog‗ozlar bozori 
ishtirokchilari uning oshishini kutadilar (obligatsiyalar qiymatining 
pasayishini). Shuning uchun ular bugungi kunda qimmat obligatsiyalarni 
sotib olmaydilar va o‗z aktivlarini likvidli shaklda saqlaydilar 
(chayqovchilik sababi). Ikkinchidan, past foiz stavkasi pulni qimmatli 
qog‗ozlar ko‗rinishida saqlash xatarini qoplamaydi va ehtiyotkorlik 
sababidan kelib chiqqan holda odamlar o‗z jamg‗armalarini xavfsiz 
bo‗lgan naqd pul ko‗rinishida ushlab turishni afzal ko‗radilar. 
Muhokama uchun savollar 
 
1. Merkantalizm ta‘limoti va Keyns nazariyasi o‗rtasida qanday 
bog‗liqlik bor? 
2. Nima sababdan o‗sish nazariyalarida klassik iqtisodchilar 
pessimistik qarashlarni namoyish etishadi? 
3. Shumpiterning kapitalizmning kelajagi haqidagi qarashlari 
Marksnikidan nimasi bilan farqlanadi? 
R 
R 
R
1
R
2
R
1
R
2
S
1
S
2
M
1
M
2
M 
D
2
D
1
I
1
I
2
I 

---

242 
4. Daromadning miqdoriy nazariyasi transaksiya nazariyasidan 
qanday farq qiladi? 
5. Keynsning nazariyasi vaziyatlimi yoki yo‗qmi? Nima uchun buni 
bilish muhim? 
6. Nima sababdan klassik iqtisodchilar ―talab to‗la ishlab chiqarish 
hajmi uchun‖ konsepsiyasini muammoli, deb topdilar? 
7. Keynsning fikriga ko‗ra kapitalizmning asosiy kamchiliklari va 
yaxshi taraflari nimada? 
8. Sog‗lom moliya va funksional moliya atamalari farqini 
tushuntirib bering. 
9. IS-LM tahlilining asosiy muammolari nimadan iborat? 
10. Nima uchun yangi klassiklar mikroiqtisod uchun makroasos 
muhimligiga qarshi chiqishadi? 
11. Yangi iqtisodiy o‗sish nazariyasining klassik iqtisodiy maktab 
asoslariga qanday bog‗liqligi bor? 
12. Sizning xodimingiz o‗zining bayonotida Keynsning amaliy 
odam haqidagi ―ishlamaydigan iqtisodiyotning quli‖ degan mashhur 
so‗zlaridan sitata keltirmoqchi. Shu sitatani toping.