O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Real YaIM q nominal YaIM : Deflyator *100 
Deflyator narx indeksining keng tarqalgan indekslaridan biri bo‘lib, u 
yordamida mamlakatdagi narxlarning o‘zgarish darajasini hisoblash mumkin. 
Narx indekslari 2 turga bo’linadi: 
Laspeyrs indeksi (Il ) - o’zgarmas tovar turlari yoki o’zgarmas og’irlik 
indekslari. Masalan iste’mol narxlari indeksi (INI): o’zgarmas iste’mol savatchasi, 
joriy va bazis davr narxlari hisobga olib topish mumkin: 
Paashe indeksi (Ip) - o’zgaruvchan tovar yoki o’zgaruvchan og’irlik 
indekslari. Masalan, YAIM deflyatori joriy vaqtda ishlab chiqilgan tovarlarning 
joriy miqdorini bazis miqdorga nisbati: 
Sanab o’tilgan har bir indekslarning o’ziga yarasha ustunlik va kamchilik 
tomonlari bor. Masalan Laspeyrs indeksida bir tovarning ikkinchi tovarga 
almashinishi hisobga olinmaydi. Aytaylik hosildorlik yaxshi bo’lmaganligi uchun

---

kartoshka narxi oshdi, bu esa sezilarli darajada iste’mol narxi indeksiga oshishiga 
olib keldi, ammo bu vaziyatda aholi kartoshka o’rnini bosadigan boshqa 
sabzavotlardan foydalanishni hisobga olmaydi. 
Paashe indeksida esa, boshqa mahsulotga almashtirish varianti aniqlansada, 
kartoshka narxining oshishi unchalik ahamiyatga ega emasligi seziladi, ammo bu 
vaziyat iste’molchi holatiga salbiy ta’sir qiladi. 
Shu bilan birga baho indekslarini ko‘rib chiqish natijasida nominal 
ko’rsatkichlarni real miqdorga olib kelish imkoniyati yaratilib, yillik taqqoslash, 
real ko’rsatkichlarning o’zgarish tendensiyasini aniqlash mumkin.
YAIMning hajm elementidan foydalanish dinamikasi. 
2000-2007 yilga(o’tgan yildagi,foiz ko’rinishida) 
Yuqoridagi jadval yordamida YAIMning 2000-yildan 2007-yilgacha 
foydalanilgan taqsimotni ko’rish mumkin. Odatda makroiqtisodiy ko’rsatkichlar 
ingliz harflari bilan ifodalanadi: miqdor-Y(yield), narx-P(price)