32
ta’minlash. Marketing tadbirlariga ketadigan sarf — xarajatlar kalkulyat-
siyasini hisoblash va samarani baholash.
Firma tovar aylanmasi va oladigan foydasiga juda ko‘p omillar ta’sir
ko‘rsatadi. Marketing miksning bo‘lishi mumkin bo‘lgan kombinat-
siyalari soni quyidagi formula orqali topiladi.
K=n
a
…
K — marketing miksning mumkin bo‘lgan kombinatsiyalari soni;
a –
instrumentlar soni;
n — marketing– miks tarkibida submikslar soni. Kombinatsiyalar
soni qancha ko‘p bo‘lsa, marketing chora-tadbirlarini qo‘llash imkoni
ham shuncha ko‘p bo‘ladi. Bunday vaziyatda eng optimal marketing –
miksni topish masalasi ko‘ndalang turadi.
Marketing, miksning optimizatsiya jarayoni marketing budjetini
kengaytirish muammolari bilan bog‘liq bo‘lib, turli marketing
tadbirlarini o‘tkazishni talab etadi. Ba’zi
muhim omillarni, ya’ni tovar
yoki xizmat narxi, chegirmalarni o‘zgartirish orqali kutilgan natijalarni
olish mumkin. Marketingning har bir submiksi ham taktik,
ham strategik
vosita (instrument)ga, tovar, kelishuv, taqsimlash siyosatlari esa ko‘p-
roq strategik ahamiyatga ega. Kommunikativ siyosat esa taktik
ahamiyatga ega bo‘lib, tovar hayotiylik davrining turli bosqichlarida
ko‘proq ishlatiladi. Optimal marketing-miks shunday marketing
instrumentlarining
kombinatsiyasidan iboratki, uning natijasida firma
ko‘zlagan maqsadiga, marketing budjetini oqilona, ya’ni ratsional
sarflagan holda erishadi. Marketing-miks har
bir elementining ahamiyati
korxona turiga (savdo, ishlab chiqarish, vositachi firma), tovar turiga va
xaridorning xulq-atvoriga bog‘liq. Ba’zi tovarlar uchun narx muhim
ahamiyatga ega bo‘lsa, boshqalari (kundalik iste’mol tovarlari,
qimmat-
baho uy buyumlari, zargarlik mahsulotlari) uchun hal qiluvchi ahami-
yatga ega emas. Standartlashtirilgan yoki bir maqsadda ishlatiladigan
mahsulotlar (benzin, elektr energiyasi, gaz)
uchun tovar siyosati uncha
ahamiyatga ega emas, bunday strategik mahsulotlarga davlat tomonidan
narxlar o‘rnatiladi. Keng iste’mol tovarlari, uzoq muddat foydalanadigan
tovarlarga narx siyosatining ta’siri katta.
Raqobat va bozor mexanizm-
lari faol ishlayotgan davlatlarda marketing instrumentlarini qo‘llab hatto
kun davomida ham narxlarga korrektirovka kiritish mumkin. Narx –
navo bozor konyunkurasiga jiddiy ta’sir etuvchi omildir.
• Bosh maqsad.
• Funksional bo‘limlar maqsadi.