O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti f. T. Bazarova



Yüklə 1,52 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə12/222
tarix07.12.2022
ölçüsü1,52 Mb.
#72973
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   222
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi t

3. An’anaviy marketing konsepsiyasi. Bozor rivojlanishining nav-
batdagi bosqichida (60-70-yillar) tovarga bo‘lgan taklif talabdan ortib 
ketishi vaziyati yuz beradi (xaridorlar bozori): xaridorlar taklif 
qilinayotgan juda ko‘p turdagi va rang-barang (har xil) tovarlarga duch 
kelishadi, ular tovarlarni bemalol tanlab, erkin xarid qila oladilar. Shu 
tariqa ishlab chiqaruvchi nisbatan tobelik holatiga tushib qoladi, chunki 
u ko‘plab boshqa korxonalar bilan raqobatlasha borib, xaridorlarning 
didini anglab olishi, kelgusi talablarini shakllantirish maqsadida ularga 
ta’sir o‘tkaza olishi zarur bo‘ladi. Savdo “tor joy”ga aylanib qolgan 
vaziyatda ko‘plab korxonalar faoliyatini boshqarish iste’molchiga, bozor 
shartlariga moslashishga va ularga faol ta’sir etishga yo‘naltirilgan 
bo‘ladi. Marketingning iste’mol konsepsiyasi mohiyati ana shundan 
iborat. 


24 
Marketingning iste’molchilarga oid konsepsiyasi tashkilot maqsad-
lariga yetishning garovi iste’molchilar talabini o‘rganish va ularning 
qondirilishini raqobatchilarga nisbatan samaraliroq usulini ta’minlashdir, 
deb ta’kidlaydi. Marketingning iste’molchilarga oid konsepsiyasi - 
savdo konsepsyasiga o‘xshash, biroq u iste’molchilar muammolarining 
anchagina qismini hal qilishiga to‘g‘ri keladi. Savdo konsepsiyasi 
mahsulot savdosini (sotishni) rag‘batlantirish bo‘yicha tadbirlar vosita-
sida sotish hajmini ko‘paytirish hisobiga foyda (daromad) olishni ko‘zda 
tutadi. Marketingning iste’molchiga oid konsepsiyasi xaridorlar 
talablarini qondirish yo‘li bilan foyda (daromad) olishdan kelib chiqadi. 
Savdoning asosiy maqsadi – ishlab chiqarilgan tovarni realizatsiya 
qilish, marketingning maqsadi esa talabni o‘rganish, yaratish va ularga 
mos holda tovar chiqarishdir.
An’anaviy marketing konsepsiyasi tub ma’noda sotuvni inten-
sivlashtirish konsepsiyasi mohiyatini o‘zgartirishga qaratilgan. 
Marketing konsepsiyasi avvalambor, iste’molchi talab va ehtiyojlariga 
yo‘naltirilganlikdan, konsepsiyaning maqsadi – real va potensial 
iste’molchilarni aniqlash, talabini o‘rganishdan iborat. Marketing 
konsepsiyasi firmalarni quyidagilarga rioya qilishga undaydi: 
• Sotiladigan narsani ishlab chiqarishga. 
• O‘z tovarini emas, balki xaridorni sevishga. 
Tovar sotish bilan emas, balki ehtiyoj va talabni qondirishga. 
• Bozor talablarini o‘rganib, so‘ngra ishlab chiqarish hajmlarini 
oshirishga. 
• Iste’molchilarning tez o‘sib borayotgan talablariga moslashish 
va egiluvchan ishlab chiqarishni tashkil etishga. 
• Firmaga raqobatning ta’sirini o‘rganishga, tashqi omillarning 
ta’sirini baholashga. 
Potensial iste’molchilarga ko‘ra uzoq muddatga mo‘ljallangan sotuv 
jarayoni, bu - iste’molchi bilan muloqot, uning fikrini bilish, tovardan 
qoniqqanlik darajasini aniqlashdan iborat. Chunki firma xaridor talabini 
qoniqtirib foyda oladi, uning rentabelligi, raqobatbardoshligi tovar orqali 
xaridorni o‘z iste’molchisiga aylantiradi. 
An’anaviy marketing konsepsiyasi muntazam ravishda iste’mol-
chilarni yangi talab va ehtiyojlarining o‘sishiga sabab bo‘lsa, firma katta 
foyda ketidan quvishga intilib, boshqa narsalarga e’tiborni susaytirishi, 
o‘z manfaatlarini jamiyat manfaatlaridan ustun qo‘yishi mumkin. 


25 
Amerika marketologi T.Levitt savdo va marketing konsepsiyasini 
quyidagicha ajratadi: “Savdo bo‘yicha tijorat kuchlari – bu sotuvchi 
ehtiyoji bo‘yicha jamlanganlik, marketing esa xaridorlar ehtiyojlariga 
jamlanganlik. Savdo bo‘yicha tijorat kuchlari – bu sotuvchining o‘z 
tovarlarini naqd pulga aylantirish bo‘yicha ehtiyojlari haqida qayg‘urish 
(harakat qilish), marketing esa – bu mijozlar ehtiyojlari haqida tovarlar 
va ushbu tovarlarni yaratish, yetkazib berish va iste’moli bilan bog‘liq 
qator omillar vositasida qayg‘urish (harakat qilish)”. Menejmentning 
yetakchi nazariyachilaridan biri P.Druker ta’kidlaydiki: “Marketingning 
maqsadi mijozni shunchalik bilish va tushunishki, tovar yoki xizmat 
uning talabalariga aniq mos kelsin va o‘zini o‘zi sotsin”.
6
Biroq, iste’molchilarning joriy istak-xohishlari va ularning uzoq 
muddatli manfaatlari mos kelmaydi. Yoki jamiyatning alohida a’zosi 
xohishi hamisha ham uning atrofidagi odamlar yoki umuman, jamiyat 
istagiga mos kelavermaydi. Masalan, odamlar chekib, o‘zlari va atro-
fidagilarga zarar yetkazadilar. Marketingning iste’mol konsepsiyasi bu 
ziddiyatni hal qila olmaydi. Tabiiy resurslar yetishmasligi, kimyoviy va 
biotexnologik mahsulotlarning qo‘llanilishi, insoniyat yashash manzil-
lari muhitining ifloslanishidan aholining jismoniy va axloqiy salomatligi 
yomonlashuvi bilan bog‘liq muammolar paydo bo‘ldi va bu muammoni 
ham marketingning iste’mol konsepsiyasi hal qilishga qodir emas. 
“Hayot sifati – bu nafaqat iste’mol tovarlari va xizmatlarining miqdori 
va sifati, shuningdek, insonning yashash muhiti sifati hamdir. 
Jamoatchilik va davlat organlari tashkilotlarni atrof-muhit va jamiyatga 
nisbatan mas’uliyat bilan harakatlanishga chaqirmoqda va buni talab 
qilmoqda. Shu bois 80-yillarning boshlaridan marketingning 
evolyutsiyasi marketingning ijtimoiy — etika konsepsiyasi paydo 

Yüklə 1,52 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   222




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin