O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi urganch davlat universiteti

 
 
11-MAVZU.
MEHMONXONA XO„JALIGIDA NIZO VA STRESSNI 
BOSHQARISH 
Reja:
1.Nizo tushunchasi va uning turlari 
2.Nizo jarayoni bosqichlari va uning oqibatlari 
3.Mehmonxonalarda yuzaga keladigan nizolar xususiyati 
4.Xodim va mijoz o„rtasidagi nizolar 
5.Nizoli jarayonlarni boshqarish va ularni bartaraf etish yo„llari 
6.Stress tushunchasi va stress sodir bo„lish jarayoni. Stress holatini 
boshqarish 
 
1.Nizo tushunchasi va uning turlari 
O‗zbek tilining izohli lug‗atida nizo tushunchasi quyidagicha talqin qilinadi: 
"Nizo - bu o‗zaro kelishmovchilik yoki qarama-qarshilik, dushmanlik, adovat 
orqasida tug‗ilgan holat, munosabat; ixtilof, nifoq". Adovat, ixtilof, nifoq tufayli 
o‗zaro janjallar sodir bo‗ladi. Odamlar janjal haqida o‗ylaganlarida dushmanlik, 
qo‗rqitish, bosqinchilik, tortishuv kabi noxushliklarni nazarda tutishadi. 
Boshqarish jarayonida nizo - bu rahbar, ishchi va boshqa xodimlar o‗rtasida 
muayyan masalalarni hal qilishda tomonlarning bir-biri bilan bir echimga kela 
olmaganligi tufayli vujudga keladigan vaziyatdir. 
Ishlab chiqarishdagi nizolar kishilar kayfiyatiga salbiy ta‘sir qiladi va 
ularning ish qobiliyatini pasaytiradi, jamoadagi "ruhiy iqlim"ni yomonlashtiradi, 
kadrlar qo‗nimsizligini ko‗paytiradi. Shuning uchun, bu masalalarga doimo e‘tibor 
berish, mehnat jamoalarini boshqarishni, kadrlar turg‗unligini ta‘minlovchi 

---


59 
shartlardan biridir. Ishlab chiqarishda nizoli vaziyatlar oldini olishning barcha 
imkoniyatlaridan foydalanish lozim. 
Nizo qanday xarakterga ega bo‗lmasin va u qay darajada katta bo‗lmasin, 
barcha hollarda nizoning sabablari hamda uni vujudga keltirgan holatlar diqqat 
bilan tahlil qilinishi lozim. Rahbar har bir aniq vaziyatning tagiga adolat va 
obyektivlik bilan etishi, tegishli xulosalar chiqarishi kerak. 
Sotsiologlar tadqiqotlarining ko‗rsatishicha, "ruhiy iqlim" yaxshi bo‗lgan 
hamda intizom ancha yuqori bo‗lgan joyda faqat iqtisodiy ko‗rsatkichlar yuksak 
emas, balki nizolar ham anchagina kam, xodimlarning o‗z mehnatidan katta 
qoniqish olayotgani ko‗zga tashlanib turadi.
Xodimlar noroziligi yuksak talabchanlik va ishlab chiqarishning ba‘zi 
jihatlarini yaxshilash, bu bilan mehnat unumdorligini oshirish istagining natijasi 
sifatida ijobiy sabablarga ham ega bo‗lishi mumkin. Jamoa a‘zolarining 
prinsipialligi hamda kamchiliklar bilan murosa qilmaslik istagi jamoaning yuksak 
faolligi va tashabbusi tufayli yuzaga keladi. Ishlab chiqarishda nizoli vaziyatlar 
turli sabablarga ko‗ra vujudga kelishi mumkin. Ulardan: 
-mehnatni tashkil qilishdagi kamchiliklarni; 
-haq to‗lashning takomillashtirilmagani; 
-yomon mehnat sharoitlarini; 
-mehnat haqidagi qonunlarni buzishni; 
-rahbarlikning qoniqarsiz saviyasini; 
-o‗zaro munosabatlar madaniyatining past saviyasini va hokazolarni 
ko‗rsatish mumkin. 
Jamoa a‘zolari orasida nizolarning ko‗pchiligi quyidagi sabablar tufayli sodir 
bo‗ladi. Nizo sabablari 
1. Resurslarni taqsimlashdagi adolatsizlik. 
2. Vazifalarning — o‗zaro bog‗likligi. 
3. Maqsadlardagi har xillik. 
4. Erkinlik, mustaqillik va o‗z qadrini bilishdagi har xillik. 
5. Manmanlik, qaysarlik. 
6. Kommunikatsiya — o‗zaro aloqaning qoniqarsizligi. 
3. Turizm va mehmonxona xo‗jaligi boshqaruvida nizolarning asosiy turlari. 
Nizolarning asosan to‗rt xili ko‗p uchrab turadi. 
Низо хиллари 
Ички шахсий 
низо 
шахслараро 
низо 
Шахс ва гурух 
уртасида низо 
Гурухлараро 
низо 
* очик низолар 
* конструктив низолар 
* ёпик низолар 
* деструктив низолар 
* объектив низолар
* симметрик низолар 
* субъектив низолар
* асимметрик низолар