O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi

5. HAVO MIKROORGANIZMLARI 
Havo turli - tuman mikroorganizmlarga boy tabiiy muhitdir. Ularni aniqlash uchun har xil, oddiy va murakkab 

usullardan foydalaniladi. Oddiy usullarga Koxning "cho`kish" usuli kiradi. Bu usul bo`yicha qattiq ozuqa muhitli

Petri likopchasi 5 minut davomida ma'lum xonada - o`quv auditoriyasida, koridorda, oshxonada, ochiq havoda va 
boshqa joylarda ochiladi. Bu muddat ichida mikroorganizm hujayralari ozuqa muhiti ustiga tushadi. Petri
likopchasining qopqog`i yopiladi va qopqoq ustiga kim, qachon, qaerda tajriba o`tkazganligi yozib qo`yiladi. So`ng 
termostatda 28-30
0
S da o`stiriladi va 7 kundan keyin tahlil qilinadi. 

Qulay sharoitda ozuqa muhitga tushgan hujayralar ko`payadi va ko`zga ko`rinuvchi to`plamlar - koloniyalar 

hosil qiladi. Har bir koloniya bir hujayradan hosil bo`lgan deb hisoblaniladi.
Mikroorganizmlarning koloniyalari shakllari, rangi, kattaligi, konsistensiyasi, optik xususiyatiga ko`ra turli 

tumandir. Havo mikroorganizmlarini tahlil qilish vaqtida, avvalo, koloniyalarning umumiy soni hisoblanadi va uning

asosida havoning tarkibiy mikrob soni Omelanskiy tenglamasi bo`yicha aniqlanadi: 


t

S

a

x









10

5

1000
100

bunda: 

x - 1 m
3
havodagi mikroblar soni, 

a - likopchadagi koloniyalar soni,

S - likopcha yuzi, sm
2
(78,5), 

t - vaqt, likopcha qancha ochiq turgan vaqti, min.,

5 - Omelanskiy hisobi bo`yicha belgilangan vaqt, 
10 - 5 min davomida hujayrada o`tirib qolgan havo hajmi, litr hisobida,
100 - cho`kish yuz bergan yuza, sm
2
hisobida, 

1000 - tekshiriladigan havo hajmi, litr hisobida

Olingan natijalar jadval bilan solishtirilib havoning tozaligi belgilanadi. 

---

---

12

Havo tozaligining bakteriologik ko`rsatkichi
(G.N. Chistovich bo`yicha, 1968) 
Xonalar

Mikrob soni

Jarrohlik xonasining holati: 
Ishdan oldingi
Jarrohlik tugagandan so`ng 
500 gacha 

1000 gacha

Tug`ruqxona 
1500 dan ko`p bo`lishi mumkin emas
Yangi tug`ilgan chaqaloqlar xonasi 
-“-“-
Kasalxonalarning havosi 

yozda
qishda

3500 dan kam 

5000 dan kam
Turar joylar havosi: 

yozda
qishda

1500 gacha 

4500 gacha

Tajribadan so`ng differensial hisob o`tkaziladi va o`sib chiqqan mikroorganizmlar: zamburug`, bakteriyalar

tasvirlanadi, eng xarakterli bakteriya koloniyalaridan (pushti, sariq, rangsiz) "ezilgan tomchi" usulida preparatlar 
tayyorlab, mikroskopda ko`riladi. Kuzatishlar ko`rsatadiki, ko`pincha havoda turli sharsimon: pigmentli mikrokokklar,
sarsinalar va boshqalar uchraydi. 
Adabiyotlar
1.

Borisov L.B. Rukovodstvo k laboratornim zanyatiyam po mikrobiologii. M., Medicina, 1984, C. 85.

2.

Zikov M.N. Rukovodstvo k prakticheskim zanyatiyam po mikrobiologii, immunologii i virusologii. M., Medicina,

1977, C. 82-85. 
3.
Omelyanskiy V.L. Prakticheskoe rukovodstvo po mikrobiologii M. -L.: Izd-vo AN SSSR 1940. C. 322-324