O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

Ijtimoiy  xulq  motivlari  va  shaxs  motivatsiyasi.    Yuqorida  biz  tanishib  diqqan 

faoliyat  turlari  o‗z  -  o‗zidan  ro‗y  bermaydi.  Shaxsning  jamiyatdagi  ijtimoiy  xulqi  va 

o‗zini  qanday  tutishi,  egallagan  mavqei  ham  sababsiz,  o‗z  -  o‗zidan  ro‗y  bermaydi. 

Faoliyatning  amalga  oshishi  va  shaxs  xulq  -  atvorini  tushuntirish  uchun  psixologiyada 

―motiv‖ va ―motivatsiya‖ tushundalari ishlatiladi.  

 

―Motivatsiya‖  tushundasi  ―motiv‖  tushundasidan  kengroq  ma‘no  va  mazmunga 

ega.  Motivatsiya  -  inson  xulq-atvori,  uning  bog‗lanishi,  yo‗nalishi  va  faolligini 

tushuntirib beruvdi psixologik sabablar majmuini bildiradi. Bu tushunda u yoki bu shaxs 

xulqini  tushuntirib  berish  kerak  bo‗lganda  ishlatiladi,  ya‘ni:  ―nega?‖,  ―nima  uchun?‖, 

―nima  maqsadda?‖,  ―qanday  manfaat  yo‗lida?‖  degan  savollarga  javob  qidirish  - 

---

motivatsiyani qidirish demakdir. Demak, u  xulqning motivasion tasnifini yoritishga olib 

keladi. 

 

Shaxsning  jamiyatda  odamlar  orasidagi  xulqi  va  o‗zini  tutishi  sabablarini 

o‗rganish  tarbiyaviy  ahamiyatga  ega  bo‗lgan  narsa  bo‗lib,  masalani  yoritishning  ikki 

jihati  farqlanadi:  a)  idki  sabablar,  ya‘ni  xatti-harakat  egasining  sub‘ektiv  psixologik 

xususiyatlari  nazarda  tutiladi  (motivlar,  ehtiyojlar,  maqsadlar,  mo‗ljallar,  istaklar, 

qiziqishlar  va  hokazolar);    b)  tashqi  sabablar  -  faoliyatning  tashqi  shart-sharoitlari  va 

holatlari.  Ya‘ni,  bular  ayni  konkret  holatlarni  kelib  diqishiga  sabab  bo‗ladigan  tashqi 

stimullardir. 

 

Shaxs  xulq-atvorini  idkaridan,  idki  psixologik  sabablar  tufayli  boshqarish  odatda