O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus

Issiq suv bilan ta‟minlovchi quyosh suv isitgichlarini afzalliklari va 
kamchiliklari 
Issiq suv ishlab chiqarish quyosh energiyasidan foydalanishning eng kо‗p 
tarqalgan yuli hisoblanadi. Uy turar-joylarni va ijtimoiy-maishiy xizmat 
obyektlarini issiq suv bilan ta‘minlash uchun qо‗llaniladigan qurilmalar bir qator 
ayniqsa, 
an‘anaviy energiya resurslari taqchilligi hukm surayotgan 
mamlakatlarda keng tarqalgan. 
Issiq suv is‘temoli sutkasiga 40 litr bо‗lganda, О‗rta Osiyo iqlim sharoiti 
uchun yigish yuzasi 1 m kv. bо‗lgan kollektor va sigimi 50 litr bо‗lgan bak-
akkumlyator yetarli. Bunday tizim, suvni 10 s dan 50 s gacha isitish uchun 
yetarli va yiliga 0,15 t organik yoqilg‗ini iqtisod qilish imkonini beradi. 
Ochiq konturli qurilma. Ular montaj va ekspulutatsiya nuqtai nazardan 
eng tejamli, hamda yuqori unumli hisoblanadi. Lekin, shunga qaramasdan qator 
omillar ulardan foydalanishni chegaralaydi. 

---

22 
Suv sifati-ochiq konturda chiqindilar hosil bо‗lishi hisobiga, jiddiy 
muammolar paydo bо‗lishi mumkin. Bunday muammolar maxsus qо‗shilmalar 
yoki elektron qurilmalar yordamida hal qilish mumkin. 
Mavsumiy muzlash-ochiq konturda issiqlik tashuvchi sifatida suv 
ishlatiladi. Agar yetarli antifriz qushish imkoniyati bо‗lmasa, yilning sovuq 
vaqtlari qurilma bо‗shatilishi lozim. Chunki, suv muzlaganda kengayib trubani 
yorib yuborishi mumkin. Yuqoridagilarga kura bunday tizimlar yil davomida 
issiq bо‗ladigan regionlarda yoki mavsumiy qо‗llanilishi mumkin. 
Yopik konturli qurilmalar-Bu qurilmalarning eng kо‗p tarqalgan 
kо‗rinishi. Ular ochiq konturli qurilmalarga qaraganda murakkabroq. Chunki, 
ularga о‗ziga hos unsurlar (issiqlik almashtirish nasos va boshqa) mavjud. 
qurilmalarning unumdorligi xar doim issiqlik almashtirgich unumdorligiga 
bog‗liq. Shuning uchun katta qurilmalarda yassi issiqlik almashtirgichlarni 
qо‗llash maqsadga muvofiq. Yopik konturli qurilmalarda birlamchi kontur 
suyuq antifriz-suv eritmasi bilan tо‗ldirilgan. Kо‗prok konsentiratsiyasi 20-30% 
bо‗lgan gilikol hodisasi hisoblangan antifriz ishlatiladi. 
Qurilmalarning boshqa turlari ham mavjud bо‗ladi, ular orasida 
quyidagilarni kо‗rsatish mumkin: 
Kompakt bloklar. Aholini issiq suv bilan ta‘minlash uchun ishlatiladi. U 
tizimi (akkumulyator ichiga joylashgan elektrik isitgich)larni uz ichiga oluvchi 
yagona blokdan tashqil topgan. Ularni о‗rnatish uchun kerak bо‗lgan uskuna va 
jihozlarga nasoslar, elektr energiya manbai, vodoprovod bilan bog‗lovchi 
quvurlar va is‘temolchidagi issiq suv krani kiradi. Ularning afzalligi montajning 
soddaligi va boshqa qurilmalarga nisbatan past qiymatga ega ekaligidadir. Bu 
ularning ommaviy ravishda ishlab chiqarishning asosiy sababidir. 
Termosifon 
tizimlar. 
Ularning 
afzalligi 
shundaki, 
issiq 
suv 
sirkulyatsiyasidan foydalangan holda, nasoslarsiz ishlashi mumkin. Bu prinsip, 
odatda, kompakt, hamda о‗rtacha о‗lchamdagi tizimlarda qо‗llanilishi mumkin. 
Quyosh issiqlik energiyasi binolarni isitish uchun muvoffaqiyatli 
qо‗llanilmoqaa. quyosh energiyasidan foydalanib isitilgan suyuqlikning xarorati 

---

23 
(500S atrofida) pol ichidan isituvchi yoki «ventilyator-zmeyevik» turli 
tizimlarda foydalanish uchun yetarlidir. Oddiy issiq suv radiatorlarni qо‗llash 
maqsadga muvofiq emas, chunki kollektordan chiqishdagi ishchi xarorat yetarli 
darajada past (80 0S atrofida). quyosh isitgichning asosiy afzalligi shubxasiz 
uning past qiymatidir. Shunga qaramasdan agar qо‗shimcha (rezerv) energiya 
manbasinini о‗z vaqtda ishga solinmasa, binodagi issiqlik zahirasi yuqolishi 
mumkin. Chunki, yilning sovuq vaqtida issiqlikka bо‗lgan talab eng yuqori 
bо‗ladi. Boshqa kamchiligi «ventilyator-zmeyevik» tizimining samaradorligini 
kamaytiradi. Lekin, shunga qaramasdan, tizimning avtonom ravishda ishlashi va 
uning atrof muhitga zarar keltirmasligi tufayli uni ba‘zi bir binolarda ishlatilishi 
istiqbolli hisoblanadi. 
Odatda, isitish qurilmasi issiq suv ta‘minoti tizimi bilan boshqaruvchi 
moslama orqali birlashtiriladi. Boshqaruvchi moslama issiq suvga talab 
bо‗lganda qurilmani ishga tushiradi yoki harorat past bо‗lgan paytlarda isitish 
tizimini foydalanilgan issiq suv bilan ta‘minlaydi. 
Quyosh energiyasining qо‗llanishi kо‗rib chiqilgan hollarida issiqlik 
ta‘minoti faol tizimidan foydalaniladi. Bundan tashqarii, passiv tizimlar ham 
mavjud. [2] 

---

24