O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti

Turli 
makroiqtisodiy ko‗rsatkichlar, yoki ko‗rsatkichlar guruhlari
o‗rtasidagi mavjud bo‗ladigan, yoki mavjud bo‗lishi iqtisodiy 
qonuniyat hisoblagan o‗zaro tenglikka makroiqtisodiy ayniyat 
deyiladi. 
Xarajatlar va daromadlar ko‗rinishida hisoblangan YaIM 
ko‗rsatkichlarining o‗zaro tengligi asosiy makroiqtisodiy ayniyat 
hisoblanadi. 
Y= C+ I + G + Ne 
Ikkinchi bir makroiqtisodiy ayniyat investitsiyalar va jamg‗armalar 
o‗rtasidagi tenglik hisoblanadi.
Aytaylik, mamlakat iqtisodiyoti ochiq, ya‘ni eksport-import 
aloqalari yo‗lga qo‗yilgan, soliq solish va transfert to‗lovlari 
ko‗rinishida davlat aralashuvi mavjud bo‗lsin. Bunday holatda 
jamg‗arish tushunchasi murakkablashib, quyidagi ko‗rinishga ega 
bo‗ladi: 
S = Sp + Sd + Sx 
Bu yerda: Sp - xususiy jamg‗armalar;

---

27 
Sd - davlat jamg‗armalari;
Sx - boshqa mamlakatlar jamg‗armalari. 
Bunda xususiy jamg‗armalar daromadlar (U), transfert to‗lovlari 
(TR), davlat zayomlari bo‗yicha foizlar yig‗indisidan (N) soliqlar (T) va 
iste‘mol (S) xarajatlari yig‗indisini ayirish natijasiga teng bo‗ladi.
Sp = (U + TR + N - T) – C 
Davlat jag‗marmalari quyidagi miqdorga teng bo‗ladi: 
Sg = (T - TR - N) – G 
Agar davlat jamg‗armalari nolga teng bo‗lsa, davlat byudjeti 
muvozanatlashgan, jamg‗arishning manfiy miqdori byudjet taqchilligini 
(BT) bildiradi: 
BT = - Sg 
Bu yerda: BT – byudjet taqchilligi miqdori. 
Boshqa mamlakatlarning jamg‗armalari tashqi dunyoning bizning 
importimiz 
hisobiga 
olgan 
daromadlaridan 
ularning 
bizning 
eksportimizga sarflangan xarajatlarini ayirib topiladi.
Sx=M – X
yoki 
Sx = -X
n
Agar mamlakat eksportiga nisbatan ko‗proq import qilsa, unda 
daromadlarning bir qismi xorijda qoladi va keyinchalik undan xorijiy 
sheriklar tomonidan mamlakatimizda ko‗chmas mulk va moliyaviy aktiv 
sotib olishda foydalaniladi. 
Har qanday holatda ham barcha turdagi jamg‗armalarning umumiy 
yig‗indisi investitsiyalarga teng bo‗ladi: