O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti

Ishsizlik darajasi
deb ishsizlarni ishchi kuchi soniga nisbatiga (% 
hisobida) aytiladi va uni quyidagi formula bilan aniqlash mumkin: 
Ishsizlik darajasi = (ishsizlar soni / ishchi kuchi soni)x100 
Ishsizlikning quyidagi turlari mavjud: 
-friksion ishsizlik;
-tarkibiy ishsizlik; 
-davriy ishsizlik. 
Friksion ishsizlik.
Unga ish qidirayotgan yoki yaqin vaqtlar ichida 
ish bilan ta‘minlanishni kutayotgan ishchi kuchi kiradi. Ishsizlikning bu 
turi asosan ish yoki turar joylarni o‗zgartirish, o‗quv yurtlarini tugatish 
va shuningdek, boshqa sabablardan kelib chiqadi. U doimo mavjud 
bo‗lib, ma‘lum bir darajada kerakli hisoblanadi. 
Tarkibiy ishsizlik.
Tarkibiy ishsizlar guruhiga ishlab chiqarish 
strukturasining o‗zgarishi natijasida ishchi kuchiga talab tarkibining 
o‗zgarishi natijasida ishsiz qolganlar kiradi. Unga asosan malakalarini 
o‗zgartirishi va oshirishi, ma‘lumot olishi, yangi kasb egallashi lozim 
bo‗lgan ishsizlar guruhlari kiradi. Friksion ishsizlik bilan tarkibiy 
ishsizlikning asosiy farqi shundaki, birinchisida, ma‘lum malaka va 
tajriba mavjud bo‗ladi va undan foydalanib, ish joylarini tezroq topib 
olishadi, ikkinchisida esa, ishchi kuchi darxol va tezro ish joylarini topa 
olmaydi.

---

38 
Davriy ishsizlik
asosan ishlab ichiqarishning pasayishi natijasida 
ishchi kuchiga bo‗lgan talabning kamayishidan paydo bo‗ladi. Davriy 
pasayish tovar va xizmatlarga bo‗lgan yalpi talabning kamayishini, 
shunga muvofiq, yalpi talabning kamayishini, va oqibatda aholining ish 
bilan bandligi qisqarishi va ishsizlikning o‗sishini bildiradi. 
Mehnatga talabning uning taklifi bilan o‗zaro ta'siri bandlik 
darajasini belgilaydi. Mehnat bozoridagi muvozanat ishchi kuchiga 
bo‗lgan talab ishchi kuchi taklifiga teng bo‗lganda amalga oshiriladi.