O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti

Y
UZ
= -2,5[ u -u

] 
Bu yerda: 
u

– ishsizlikning tabiiy darajasi; 
u
– ishsizlikning haqiqiy darajasi. 
YaMM uzilishini ifodalaydigan formula bilan Ouken qonunini 
formulasini umumlashtirib quyidagi formulani olamiz: 
Yh – Yp 
------------- 100 = - β [ u -u

] 
Yp 
3.4. Mehnat bozorini davlat tomonidan tartibga solish 
Mehnat bozorini davlat tomonidan tartibga solishning to‗rtta asosiy 
yo‗nalishlari mavjud. 

---

40 
1.
Iqtisodiyotning 
davlat 
sektorida 
bandlik 
o‗sishini 
rag‗batlantirish va ish o‗rinlari sonini ko‗paytirish dasturlari. 
2.
Xodimlarni tayyorlash va qayta tayyorlash dasturlari. 
3.
Ishchilarni jalb qilishni rag‗batlantirish dasturlari. 
4.
Ishsizlikni 
ijtimoiy 
sug‗urtalash 
dasturlari 
(ishsizlik 
nafaqasi). 
Mehnat resurslari sifatini oshirish va ularning tuzilishini 
takomillashtirish dasturi mehnat bozorini davlat tomonidan tartibga 
solishda muhim ahamiyatga ega. 
Ishsizlarga ijtimoiy yordam uch yo‗nalishda amalga oshiriladi: 
• ishsizlik bo‗yicha nafaqalar, bu davlatlar bo‗yicha nafaqalar 
darajasi va muddati jihatidan sezilarli darajada farq qiladi. Ishsizlik 
nafaqalari quyidagilar: AQShda ish haqining 50%, Fransiyada - 40, 
Yaponiyada - 80%. Ishsizlik nafaqalarini to‗lash muddati bo‗yicha: 
AQSh va Italiyada - 26 hafta, Buyuk Britaniyada - 45, Kanadada - 50 
hafta; 
• ishsizlarga moddiy yordam; 
• ishsizlarga va ularning oilalariga kommunal xizmatlar uchun 
naqd pul va davlat to‗lovlari bilan yordam (ijara haqini qisman to‗lash, 
jamoat transportida sayohat qilish va boshqalar). 
Mehnat bozorini davlat tomonidan tartibga solish tizimida turli xil 
nazariy yondashuvlar mavjud. Masalan, Keyns konsepsiyasi faol davlat 
siyosatini nazarda tutadi. "Ta'minot iqtisodiyoti" tarafdorlari, aksincha, 
ishsizlik tabiiy va ixtiyoriy ijtimoiy-iqtisodiy hodisa sifatida 
tavsiflanganligi sababli, hukumatning mehnat bozori muammolariga 
aralashishini cheklashni nazarda tutadilar. 
Bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda mehnat bozorini 
bilvosita tartibga solish keng qo‗llaniladi, ularning asosiy vositalari 
davlatning pul-kredit, soliq va amortizatsiya siyosati hisoblanadi.
Mehnat munosabatlari va fuqarolarning ijtimoiy ta'minoti 
sohasidagi qonunchilik mehnat bozorini tartibga solishda muhim rol 
o‗ynaydi. Binobarin, mehnat bozorini davlat tomonidan tartibga solish 
iqtisodiy, ma'muriy, qonunchilik, tashkiliy va boshqa tadbirlarning 
kombinatsiyasidir. 

---

41 
Mehnat bozorini tartibga solishda mehnat birjalari katta 
ahamiyatga ega.