O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti
Yüklə 2,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kondratеv sikli
- 3.2. Mehnat bozori va ishsizlik
|
Kuznеts sikli
ko‗p hollarda «qurilish sikli‘ dеb ham nomlanib, 20 yilgacha bo‗lgan iqtisodiy tеbranishlar bilan aniqlanadi. Saymon Kuznеts o‗zining «Milliy daromad‘ (1946 y.) nomli kitobida milliy daromad, istе‘mol sarflari, ishlab chiqarish maqsadidagi uskunalar hamda bino va inshootlarga yalpi invеstitsiyalar ko‗rsatkichlarida 20 yillik o‗zaro bog‗liq tеbranishlar mavjud bo‗lishini ko‗rsatib bеrgan. 1955 yilda amеrikalik iqtisodchining xizmatlarini tan olish ramzi sifatida sanoat siklini Kuznеts sikli dеb nomlashga qaror qilinadi. Kondratеv sikli «uzoq to‗lqinlar‘ sikli dеb ham ataladi. sikllilikning bu nazariyasini ishlab chiqishga rus olimi N.D.Kondratеv katta hissa qo‗shgan. Uning tadqiqoti Angliya, Frantsiya va AQSHning 100-150 yil davomidagi rivojlanishini qamrab olgan. Bunda u iqtisodiy o‗sishning ko‗p omilli tahlilini o‗tkazib, ya‘ni tovar narxlari kapital uchun foiz, nominal ish haqi, tashqi savdo aylanmasi kabi 35 makroiqtisodiy ko‗rsatkichlarning o‗rtacha darajasini umumlashtirish natijasida bir qator katta sikllarni ajratib ko‗rsatadi. I-sikl: 1787-1814 yillar – ko‗taruvchi to‗lqin; 1814-1851 yillar – pasaytiruvchi to‗lqin. II-sikl: 1844-1851 yillar – ko‗taruvchi to‗lqin; 1870-1896 yillar – pasaytiruvchi to‗lqin. III-sikl: 1896-1920 yillar – ko‗taruvchi to‗lqin. Kondratеv siklining davomiyligi o‗rtacha 40-60 yilni tashkil qiladi va uning asosiy xususiyati tеxnika taraqqiyoti hamda tarkibiy o‗zgarishlarni o‗zida aks ettirishi hisoblanadi. 3.2. Mehnat bozori va ishsizlik Mehnat bozori umumiy iqtisodiy bozor mexanizmining etakchi tarkibiy qismlaridan biri bo‗lib, talab va taklif qonunchiligiga muvofiq mehnat resurslarini sohalar, tarmoqlar, hududlar, kasblar, mutaxassisliklar, malakalar bo‗yicha taqsimlash va qayta taqsimlashning o‗ziga xos funksiyasini bajaradi. Mehnat bozori - ma'lum bir mahsulot - ishchi kuchini sotish va sotib olishga oid iqtisodiy munosabatlar majmui; mehnat ish haqi bilan almashtiriladigan bozor. Mehnat bozoridagi iqtisodiy munosabatlarning subyektlari, bir tomondan, tadbirkorlar - yirik monopoliyalar, o‗rta va kichik biznesmenlar, davlat, ikkinchidan - yakka tartibdagi ishchilar yoki ularning uyushmalari (kasaba uyushmalari). Mehnat bozorida yuzaga keladigan narxlar ish haqi stavkalari bo‗lib, ular mehnat qiymatining pul shakli hisoblanadi. Mehnat bozorining dinamikasi uning ikki elementi nisbatiga bog‗liq: a) ishchi kuchiga bo‗lgan bozor talabidan; b) ishchi kuchining bozor taklifidan. Mehnat bozorining birinchi elementi - bu butun mamlakat iqtisodiyotining mehnat resurslariga bo‗lgan talab hajmining ushbu resurslar uchun har qanday narxda yig‗indisidir. 36 Mehnat bozorining ikkinchi elementi mamlakatdagi barcha ishchilar sonini mehnat resurslari ta'minoti hajmining ular uchun har bir narx bo‗yicha yig‗indisidir. Bozorning ishchi kuchiga talabi va shu jumladan Yüklə 2,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|