O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta
Yüklə 1,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
barmoqsimon, г-disksimon, д-T-shakldagi o’yiqlarni ochuvchi, e-
silindirlarni o’yuvchi va kesib tushiruvci freza, ж-uch tomonlama disksimon freza, з-uchburchakli, и-fason formali, к-silindirik modulli, л- torets modulli, н-rezba ochuvchi frezalar Frezalar bajaradigan ishi xarkteriga qarab silindrik, toresli, diskasimon, barmoqsimon, burchakli, shponka ochuvchi va fason frezalarga bo’linadi. Frezalarning keng tarqalgan turi bu silindrik frezalar bo’lib, yassi yuzalarga ishlov berishda qo’llaniladi. Silindrik vint tishli frezalar yuzalarni bir tekis frezalash imkoniyatini beradi. Uning konstruksiyasini xarakterlovchi asosiy elementlarga diametri (D), freza kengligi (A) va opravka urnatiluvchi diametri (d) kiradi. Xomaki ishlovlarda qo’llaniladigan frezalarda D=60-150 mm; Z=8-14; w=30 0 , tozalab frezalashda esa D=40-110 mm; Z=12-22 va W=20 0 bo’ladi. 55 Ishni bajarish tartibi 1. Frezelarning asosiy vazifalarini aniqlash. 2. Frezalarning turlari bilan tanishish. 3. Frezalarning konstruksiyasini o’rganish. 4. Frezalarning asosiy elementlarini aniqlash. 5. Frezalarning geometrik parametrlarini aniqlash. Hisobotda ishning maqsadi, frezalarning asosiy vazifalari, turlari, konstruksiyasi, elementlari va geometrik parametralari haqidagi ma’lumotlar keltiriladi hamda quyidagi jadval to’ldiriladi. № Freza turi Freza materiali Freza o’lchami (D) mm Freza tishlari soni Burchaklari γ α φ φ 1 ω AMALIY ISH № 18 Mavzu: 6H82 modelli frezalash stanogining tuzilishi va kinematik sxemasini o’rganish. Ishdan maqsad: Frezalash stanogida bajariladigan ishlar, freza turlari, stanok tuzilishi, ishlatilishi va sxemalari bilan tanishish. Kerakli jihozlar va asbob-uskunalar: 6H82 modelli universal frezalash stanogi, shu stanok umumiy ko’rinishi va kinematik sxemasi, tasvirlangan plakatlar, turli xil frezalar, o’lchov asboblari. Umumiy ma’lumotlar: Frezalash stanoklari tuzilishiga va bajariladigan ish turiga qarab konsolli freza stanoklari, nusxalovchi, bo’ylama frezalash, rezba frezalovchi, to’xtovsiz frezalovchi, konsulsiz frezalash, konsulsiz vertikal frezalash va maxsus frezalovchi stanoklarga bo’linadi. Konsulli frezalash stanogi tuzilishiga qarab gorizontal, vertikal, universal frezalash stanoklariga bo’linadi. 6H82 rusumli universal frezalash stanoklari ishlab chiqarishda eng ko’p qullaniladigan stanoklardan bo’lib, kesish jarayoni shpindelli frezaga urnatilgan freza bilan amalga oshiriladi. Stanok shpindeli stanokning yon 56 devorlariga urnatilgan podshipniklarga tayangan bo’lib, quvvati 7 kvt bo’lgan elektrodvigateldan iborat bo’lgan, 18 xil qiymatga ega bo’lgan aylanishlar soni bilan xarakatlanishi mo’mkin. Frezaning aylanma harakati asosiy harakatga deb yuritiladi. 18.1-расм. 6Н82 universal gorizantal- frezalash stanogi. 1-fundament plitasi; 2- аsos; 3,14-elektrodvigatel; 4-limb; 5-хabot; 6-оma tayanchlar; 7- shpindel; 8-frezalar; 9- оpravka; 10-stol; 11-buruvchi qism; 12- slazkalar; 13- yo’naltiruv chilar. Asosiy quvvati 7 kvt bo’lgan, aylanish soni 1440 ayl/min ga teng bo’lgan elektrodvigatel orqali tishli g’ildiraklar juftligi harakatga keltiriladi. Ishni bajarish tartibi 1. Ishning maqsadi bilan tanishiladi. 2. Plakatdan frezalash stanogining tuzilishi va qismlari ko’zdan kechiriladi. 3. Frezaning turlari bilan tanishib chiqiladi. 4. Stanokning o’zidan uning qismlari, stanokka freza o’rnatish usullari o’rganiladi. 5. Stanokning boshqarish elementlari bilan tanishib chiqiladi. 6. Stanokning kinematik sxemasi o’rganiladi. Hisobotda ishning maqsadi, universal frezalash stanogining umumiy sxemasi chiziladi, stanokning asosiy sxemasi ko’rsatiladi va vazifalari yoziladi, freza turlarining sxemasi ham aks ettiriladi. Stanoklarning ayrim ko’rsatkichlari asosida quyidagi jadval to’ldiriladi. № Stanok rusumi Asosiy elektro- vigatel quvvati, kvt Shpindelnin g aylanishlar soni (min- max) Stanok stolini surish qiymati, mm/min Stanok o’lchamlar i, mm Ishchi stolining yuzasi, mm 57 AMALIY ISH № 19 Mavzu: 3151 jilvirlash stanogining umumiy tuzilishi va kinematik sxemasini o’rganish Ishdan maqsad: Jilvirlash stanoklarida bajariladig an ishlar, jilvir tosh turlari, stanok tuzilishi va ishlatilishi bilan tanishish. Kerakli jihozlar va asbob-uskunalar: 3151 modelli jilvirlash stanogi, stanok tasvirlangan plakatlar, ulchov asboblari, jilvir toshlar namunalari. Umumiy ma’lumotlar: Jilvirlash bu metall va metallmas materiallarni abraziv asboblar bilan kesib ishlash jarayonidir. Jilvirlash jarayonida yuqori aniqlik va yuqori tozalik ta’minlanadi. Tashqi va ichki yuzalarga xomaki, tozalab va yupqa jilvirlash usullari bilan ishlov berish mumkin. Jilvirlash quyidagi asosiy turlarga bo’linadi: sirtqi silindrik yuzalarni jilvirlash, rusumsiz jilvirlash metodi, ichki yuzalarni jilvirlash va tekis yuzalarni jilvirlash. Kesuvchi asbob tayyorlashda ishlatiladigan abraziv materiallar tabiiy va sun’iy bo’ladi. Tabiiy abraziv materiallarga minerallar, ya’ni olmos korund, najdak, kvarslar kiradi. Sun’iy abraziv materiallarga-kulrang korund, (elektrokorund), kremniy karbidi, bor karbidi, sun’iy olmoslar kiradi. Ishni bajarish tartibi 1. Jilvirlash moxiyati va undan ko’zlangan maqsad bilan tanishiladi. 2. Stanokning tuzilishi o’rganiladi. 3. Jilvirlovchi materiallar turlari bilan tanishiladi. 4. Stanokning boshqarish elementalari bilan tanishib chiqiladi. 5. Stanok kinematik sxemasi bilan tanishiladi. Hisobotda ishning maqsadi, stanokning umumiy sxemasi, jilvirlovchi materiallar turlari sxemasi, kinematik sxema keltiriladi, bajariladigan ishlar hakida xulosa yoziladi va stanoklar asosiy tavsifi asosiy qismlarining vazifalari, keskichlarning turlari hamda stanokning asosiy ko’rsatkichlari asosida quyidagi jadval to’ldiriladi. t/r Stanok rusumi Jilvir detali ning eng kat ta o’lchami, mm Jilvir toshining bir minutda aylanish lar soni, ayl/min Stanok stolining bo’ylama surilishi, (min- max) Asosiy elektro- vigatel quvvati, kvt 58 AMALIY ISH № 20 Mavzu: Randalash stanogining tuzilishi va kinematik sxemasini o’rganish Ishdan maqsad: Randalash stanogida bajariladigan ishlar, stanok tuzilishi va kinematik sxemasi bilan tanishish. Kerakli jihozlar va asbob-uskunalar: Randalash stanogi tuzilishi va kinematik sxemasining rasmi, randalash keskichlari. Umumiy ma’lumotlar: Randalash jarayoni vertikal, gorizantal qiya tekisliklar, fason yuzalar, ariqcha va uyiqchalarni kesib ishlash uchun qo’llaniladi. Bu ishlarni amalga oshirish uchun ko’ndalang randalash, bo’ylama - randalash va o’yuvchi stanoklardan foydalaniladi. Kesuvchi asbob sifatida – randalovchi va o’yuvchi keskichlar ishlatiladi. Randalovchi keskichlar tokarlik keskichlarga nisbatan og’ir sharoitlarda ishlaydi, ya’ni qirindi ajratish jarayonida keskichning zagotovkaga urilishidan boshlanadi. Ishlatilishiga qarab randalovchi keskichlar yo’nib utuvchi, podrezka qiluvchi, kesib tushiruvchi va fason keskichlariga bo’linadi. Ko’ndalang randalash stanogi quyidagicha tuzilgan: tayanch ustun, ko’ndalang yo’naltiruvchi, stol, support, kesish harakati qurilmasining gidropaneli, stanina, polzun, stanina asosi, surish qurilmasining gidrosilindri, surish mexanizmi, supportni qo’l bilan surish dastagi, stolning surish yunalishini o’zgartirish dastagi, surish qiymatini o’zgartirish maxovigi, polzunning yurish uzunligini chegaralovchi tayanchlar, polzun yurish tezligini o’zgartirish dastagi va o’zgartirish qismi. Ishni bajarish tartibi 1. Ishning maqsadi bilan tanishish. 2. Plakatdan randalash stanogining tuzilishi va qismlari aniqlanadi. 3. Randalash keskichlari bilan tanishtiriladi. 4. Stanokning o’zida uning qismlari va stanokka keskichni o’rnatilish usullari o’rganiladi. 5. Stanokning boshqarish elementlari bilan tanishib chiqiladi. 6. Stanokning kinematik sxemasi o’rganiladi. Hisobotda ishning maqsadi, randalash stanogi tuzilishi, keskichlarning turlari, stanokning boshqarish elementlari va kinematik sxemasi to’g’risidagi ma’lumotlar keltiriladi. 59 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Mirziyoyev Sh.M. “Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz”. – Toshkent.: “O‘zbekiston”, 2017.-486 b. 2. I. Nosirov. Materialshunoslik.-T.: «O‘zbekiston» 2002. 3. V.A.Mirboboyev. Konstruksion materiallar texnologiyasi.-T.: «O‘qituvchi» 2004. 4. A.S.Iskandarov. Materiallami kesib ishlash, kesuvchi asboblar va stanoklar.- T.: «Fan va texnologiya» 2004. 5. A.S.To’raxonov. Metallar texnologiyasi-T.: “O’qituvchi”, 1974.-398b. 6. O.Yo’ldoshev, A.Usmonov Konstruktsion materiallar texnologiyasi kursidan laboratoriya ishlari.-T.:”O’qituvchi”, 1990 y.,80 b. 7. S.A.Rasulov, V.A.Grachev. Quymakorlik metallurgiyasi. – T.: «O‘qituvchi» 2004. 8. K.V.Usmonov. Metall kesish asoslari.-T.: «O‘qituvchi» 2004. 9.М.Е.Дриц, М.А.Москалёв Технология конструкционных материалов и материаловедение, М., «Высшая школа», 1990. 10.С.И.Алаи и др. Практикум по машиноведению, М., «Просвещение», 1979. 11. William F.Smith, Javad Hashemi Foundations of materials science and Engineering, 2013. Internet saytlari: 1. www.tdpu.uz 2. www.ziyonet.uz 60 MUNDARIJA Kirish ………………………………………………………………….….3 Laborayoriya-amaliy mashg’ulotlarda rioya qilinadigan sanitariya- gigiyena va xavfsizlik texnikasi qoidalari…………………..……………..4 Laboratoriya ishi № 1. Metallarning kristallanish jarayonini o’rganish ….7 Laboratoriya ishi № 2.Metallarning cho’zilishdagi mustaxkamligini aniqlash…………………………………………………………………….9 Laboratoriya ishi № 3. Metallarning qattiqligini Brinel usulida aniqlash..10 Laboratoriya ishi №4.Metallarning qattiqligini Rokvell usulida aniqlash.14 Laboratoriya ishi № 5.Materiallarning zarbiy qovushoqligini o`lchash ...17 Laboratoriya ishi №6.Temir-uglerod qotishmalari holat diagrammasini o`rganish …………………………………………………………………20 Laboratoriya ishi № 7.Metallarning ichki tuzilishini “Makroanaliz” usulida o`rganish………………………………………………………………….21 Laboratoriya ishi № 8.Metallografik mikroskopning tuzilishini o’rganish va mikroshliflar tayyorlash………………………………………………22 Laboratoriya ishi № 9 Po’latlarning makroskopik analizi..……………...24 Amaliy ish № 1. Metallar va qotishmalarni o’rganish…………………...25 Amaliy ish № 2. Metall va qotishmalarning xossalarini o’rganish ……...26 Amaliy ish № 3. Metallarni termik ishlashni o’rganish ………………….28 Amaliy ish № 4. Metallarni kimyoviy- termik ishlashni o`rganish ……...31 Amaliy ish № 5. Metall va qotishmalarning korroziyalanish (zanglash) jarayonini o’rganish. ……………………………………………………..33 Amaliy ish № 6. Ba’zi yog’och xillari, kesimlari, tashqi belgilari va tuzilishini o`rganish …………………………………………………….. 34 Amaliy ish № 7. Plastmassalar va ularning tuzilishini o`rganish ………...37 Amaliy ish № 8. Rezina va qurilish materiallarining turlarini o`rganish…38 Amaliy ish № 9. Cho`yan va po`lat ishlab chiqarish metallurgiyasini o`rganish………………………………………………………………….40 Amaliy ish № 10. Metallarga bosim bilan ishlash turlarini o’rganish…….42 Amaliy ish № 11. Metallarni elektr usulida payvandlashni o`rganish……44 Amaliy ish № 12. Metallarni gaz yordamida payvandlashni o`rganish......46 Amaliy ish № 13. Tokarlik keskichining elementlari, geometriyasi va ularni turlarini o`rganish .....................................................................................47 Amaliy ish № 14. Tokarlik stanogining tuzilishi va ishlash prinsipi ........48 Amaliy ish № 15. Parmalarning konstruksiyasi va geometrik parametrlarini o’rganish ………………………………………………………………....50 61 Amaliy ish № 16. Parmalash stanogining tuzilishi, ishlashini printsipi va ularda bajariladigan ishlar..........................................................................51 Amaliy ish № 17. Frezalarning konstruksiyasi va geometrik parametrlarini o’rganish…………....................................................................................53 Amaliy ish № 18. 6H82 modelli frezalash stanogining tuzilishi va kinematik sxemasini o’rganish……………………………………….......55 Amaliy ish № 19. 3151jilvirlash stanogining umumiy tuzilishi va kinematik sxemasini o’rganish ..................................................................................57 Amaliy ish № 20. Randalash stanogining tuzilishi va kinematik sxemasini o’rganish ...................................................................................................58 Foydalanilgan adabiyotlar .........................................................................59 62 QAYDLAR UCHUN 63 64 R.T. UMAROV, J.B. ORISHEV, O.O.KARIMOV MATERIALSHUNOSLIK. KONSTRUKSION MATERIALLAR MATERIALSHUNOSLIGI Yüklə 1,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|