O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta

Nazorat savollari.

1. 
   B₂ (riboflavin) va B₁₂ (siankobalamin) ishlab chiqish va olish.
   
2. 
   -Karotin (A-provitamin) olish.
   
3. 
   Oziqa antibiotik preparatlari ishlab shiqarish.
   
4. 
   Tetrasiklin preparatlar olish.
   
5. 
   Basitrasin olish.
   
6. 
   Grizin preparatlari olish usullari.
   

11-ma’ruza.Fermentlar ishlab shiqarish (2 soat).

Reja:

1. 
   qattiq oziqa sirtida o’stirish usuli.
   
2. 
   Ekish materialini olish.
   
3. 
   Produsent -kulturalarni o’stirish.
   
4. 
   Kulturani quritish.
   
5. 
   Suyuq oziqa muhitida o’stirish usuli.
   

Fermentlar (enzimlar) - xilma-xil biokimyoviy va kimyoviy reaksiylarni amalga oshiruvshi oqsil tabiatiga ega bo’lgan biokatalizatorlardir.

Fermentlardan biologik katalizator sifatida odamlar, turli xil sohadagi amaliy faoliytlarida keng foydalanib kelishmoqda. Fermentlar manbai hayvon to’qimalari, o’simliklar hujayralari va mikroorganizmlar bo’lishi mumkin. Hozirgi zamonda ikki mingdan ortiq fermentlar borligi aniqlangan, ulardan bir nesha yuztasi alohida modda sifatida toza holda ajratib olingan.

Mikroorganizmlar fermentlar ishlab shiqaruvshi manba sifatida alohida qiziqish uyg’оtadi, shunki ular arzon muhitda tez o’sadilar. Ishlatiladigan ozuqa tarkibiga qarab, kerakli fermentni, xoxlagansha tayyorlash imkoniytini beradilar. Buning ustiga ko’pgina mikroorganizmlar fermentlarni o’z hujayra qobiqlaridan tashqariga shiqaradilar, bu esa mikroorganizmlardan ynada faolroq foydalanish imkoniytini yratadi.

Metabolizmning katta intensivligidan tashqari mikroorganizmlar biomassasini o’sish tezligi juda kattadir. Bu qisqa vaqt orliqida ayrim vaqtlari 24-72 soat ishida ferment ajratish ushun juda katta miqdorda ham-ashyo olish mumkin, uni hayvon va o’simlik xom ashyolari bilan solishtirib bo’lmaydi.

Ko’plab mikroorganizmlarning muhim xususiytlaridan yna biri ular ozuqa sifatida har xil shiqindilardan foydalanib o’sish qobiliytiga egadirlar (sellyuloza, neft uglevodorodlari, metan, metanol va boshqalar). Mikroorganizmlar foydalana oladigan ayrim xom-ashyolar odam va hayvonlar ushun zaharlidir. SHunday ekan mikroorganizmlar fermentlar sintez qilish bilan bir qatorda, atrof-muhit muhofazasi ushun ham xizmat qiladilar.

Ayrim fermentlarning sintezlanish miqdori mikroorganizmlar hujayrasida juda yuqori bo’lishi mumkin. Masalan: ribulezobisfosfatkarboksilazaning miqdori ayrim vaqtlarda fototrof bakteriylar sintez qiladigan suvda eriydigan oqsilning 40-60% ni tashkil etadi.

YUqorida ta’kidlanganidek ko’p mikroorganizmlar katta miqdorda kultural muhitga shiqadigan fermentlar hosil qiladilar. Bu fermentlar asosan oqsil, kraxmal, sellyuloza, yog’larni va boshqa suvda erimaydigan moddalarni parshalaydigan gidrolazalarga ta’luqlidir. Bir qansha fermentlar faqat mikroorganizmlardagina ushraydi. Molekula holidagi azotdan ammiak hosil qilishda ishtirok etadigan nitrogenaza fermenti azotni o’zlashtirish qobiliytiga ega bo’lgan bakteriylardagina ushrashi aniqlangan.

Ayrim bakteriylarning harakterli xususiytlaridan yna biri ularning anorganik substratlarni: ammiakni, nitritlarni, sulfid va oltingugurtni boshqa birikmalarini, va shunga o’xshash ikki valentli temirni oksidlash qobiliytidir. Bunday jarayonlarni amalga oshishi mikroorganizmlarda alohida fermentlarning mavjudligi bilan bоg’liqdir. Bir qansha bakteriylar va suv o’tlari molekula holidagi vodorod hosil qilishi hamda oksidlanish- qaytarilish reaksiylarini olib boruvshi degidrogenaza fermentlari saqlashi aniqlangan.

Ko’pshilik bakteriylar ularga metan, metanol, metillangan aminlarni, uglerod oksidini va boshqa bir xil uglerodli birikmalardan substrat sifatida foydalanib, o’sish va rivojlanishga yordam beradigan fermentlarni sintezlash qobiliytiga ega. Atrof muhitni, uni ifloslantiruvshi bir qansha moddalardan tozalash mikroorganizmlar ishlab shiqaradigan fermentlar hisobiga amalga oshiriladi, ular plastmassa, pestisidlarni va boshqa zaharli murakkab birikmalarni oddiy tarkibiy qismga parshalab yuboradilar.