O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XI BOB. Agrosanoat kompleksi va suv xo’jaligining moddiy-texnika ta’minoti 11.1. Moddiy-texnika ta’minotining roli. Moddiy-texnika ta’minoti organlari
|
Asosiy adabiyotlar
1. I.A.Karimov. Iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirish, Toshkent, 1995. 2. A.Abdug’aniyev, A.A.Abdug’aniyev. «Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti». O’zbekiston yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg’armasi nashriyoti, Toshkent. 2004. 3. A.S.Sultonov. «Suv xo’jaligi iqtisodiyoti». Ma’ruzalar matni, Toshkent, TIMI, 2005. XI BOB. Agrosanoat kompleksi va suv xo’jaligining moddiy-texnika ta’minoti 11.1. Moddiy-texnika ta’minotining roli. Moddiy-texnika ta’minoti organlari Ishlab chiqarish jarayonida ish kuchi bilan birga mehnat vositalari va mehnat predmetlari ham qatnashadi. Bunda mehnat vositalari va mehnat predmetlari ishlab chiqarishga muomala soxasi orqali kelib tushadi. Ishlab chiqarish vositalari muomalasi deyilganda qiymat shakllarining almashishini, uning tovar shakliga aylanishini tushunamiz. Moddiy-texnika ta’minoti (MTT) ishlab chiqaruvchilardan iste’mol qiluvchilargacha bo’lgan ishlab chiqarish vositalarining taqsimlanishi va realizatsiya qilinishi rejali jarayondir. Ta’minot jarayoni iste’molchilarni moddiy texnika resurslari bilan uzluksiz ta’minlab turishdir. Realizatsiya qilish jarayoni mahsulotni iste’molchiga yetkazishdir. Xalq xo’jaligi barcha tarmoqlarining uzluksiz rivojlanishi, ishlab chiqarish miqdorining ko’payishi, ishlab chiqarish yo’nalishidagi mahsulot tovar aylanishini katta hajmda o’sishini vujudga keltiradi. Mamlakatda ishlab chiqariladigan mahsulotning to’rtdan uch qismi, qishloq xo’jalik xom ashyosining anchagina qismi moddiy-texnika ta’minoti sohasi orqali o’tadi. Moddiy sarflar xozirgi vaqtda jami ijtimoiy mahsulotning yarmidan ko’pini tashkil etadi. Moddiy-texnika ta’minoti xalq xujaligidagi tovar-pul munosabatlarining asosiy shakli hisoblanadi. Bu jarayonning xarakterli belgilari rejali va umumdavlat miqyosida tashkil etilishidir. Qishloq va suv xo’jaligi korxonalari sanoat ishlab chiqarishi moddiy mablag’larining yirik iste’molchilari hisoblanadi. Bunga: mashinalar, o’g’itlar, yonilg’i- moylash materiallari kiradi. Gidromelioratsiya tizimlarini qurish ko’p miqdorda qurilish materiallari konstruktsiyalar va metal sarflarini talab qiladi. Ekspluatatsion va ta’mirlash suv xo’jaligi tashkilotlari xom ashyo, yonilg’i va boshqa materiallar bilan uzluksiz ta’minlab turishni taqozo etadi. Moddiy texnika ta’minoti jarayoni ishlab chiqarishga muhim ta’sir ko’rsatadi. Korxonalarni zarur moddiy resurslar bilan uzluksiz ta’minlab turish ishlab chiqarish maromiyligiga va oborot mablag’larni aylanishi jadallashishiga yordam beradi. Moddiy texnika ta’minotining to’g’ri tashkil etilishi ishlab chiqarishning texnika darajasi oshishiga yordam beradi, korxonalar ishining iqtisodiy ko’rsatgichlari va moliyaviy xolati yaxshilanishiga ta’sir ko’rsatadi. Shunday qilib, moddiy-texnika ta’minotining yaxshi yo’lga qo’yilgan ishi ishlab chiqarish samaradorligi oshishining shartidir. Agrosanoat kompleksi moddiy-texnika ta’minoti Avtomobillar, transport, qG’x mashinalari va ishlab chiqarish yo’nalishidagi tovarlar savdosi uyushmasi Ehtiyot qismlar savdosi uyushma- lari O’g’itlar, zaharli ximikatlar va boshqa ximiya mahsulotlari savdo uyushmalari Ombor xo’jaligida savdoni tashkil qilish uyushmasi Qishloq xo’jalik ob’ektlarini uskuna bilan komplektlash birlashmalari Moddiy texnika ta’minoti organlari yetkazib beruvchi korxonalar bilan iste’molchilar o’rtasidagi bog’lovchi bo’g’in hisoblanadi. Ta’minot organlarining asosiy vazifasi — korxonalar va tashkilotlarni barcha zarur moddiy resurslar bilan o’z vaqtida uzluksiz va komplektli tarzda ta’minlab turishdir. Ta’minot organlarining asosiy vazifalari quyidagilardir: korxonalar va tashkilotlarning ishlab chiqarish vositalariga ehtiyojlarini to’g’ri aniqlash; moddiy resurslarni ayrim iste’molchilar o’rtasida oqilona taqsimlash; ishlab chiqarish vositalarini ishlab chiqaruvchilardan iste’molchilarga yetkazib berishni har ikkala tomonlama jadallashtirish; mehnat va mablag’larni juda kam sarflab, korxonalarni o’z vaqtida uzluksiz va kompleksli ta’minlab turish; qurilish va ishlab chiqarish uzluksizligini hamda maromiyligini ta’minlash uchun zarur davlat rezervlari va ishlab chiqarish zapaslarini yig’ish; materiallar xarajatini ilg’or me’yorlarini belgilash yo’li bilan ishlab chiqarish vositalarini tejash rejimiga yordam berish. Moddiy-texnika ta’minotiga rahbarlik qilishda moddiy-texnika ta’minoti bosh boshqarmalari va sotish bo’limlariga ega bo’lgan respublika vazirliklari katta rol o’ynaydi. Qishloq va suv xыjaligi vazirligi ishlab chiqarish texnika ta’minoti birlashmalari Qishloq va suv xыjaligi vazirligi ishlab chiqarish texnika ta’minoti viloyat (o’lka) birlashmalari. Viloyat (o’lka) tayyorlash bazasi Тumanlararo birlashmalar Ixtisoslashgan birlashmalar Qishloq va suv xo’jaligi korxonalari Vazirliklar tarmoqni rivojlantirishga ajratilgan moddiy resurslarni boshqaruvchilar hisoblanadi. Ular quyidagi rejali funktsiyalarni bajaradilar: korxonalar va tashkilotlardan moddiy resurslarga buyurtmalar oladilar, ularni to’g’riligini tekshiradilar va tarmoq bo’yicha qo’shma buyurtmalar tayyorlaydilar, ajratilgan fondlarni idoraga bo’ysinuvchi korxonalar va tashkilotlarga taqsimlaydilar. Materiallar yetkazib berish hamda ulardan foydalanishni nazorat qilishni ta’minlaydilar. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|