O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti
Melioratsiya mashinalaridan foydalanish ko’rsatkichlari va ularni
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
9.2. Melioratsiya mashinalaridan foydalanish ko’rsatkichlari va ularni
hisoblash uslubiyoti Mashinalarni qo’llanishining jami samarasi ularni ishlab chiqarish va ishlatish maqsadga muvofiqligidan tarkib topadi. Lekin mashinaning ekspluatatsion hususiyatlarini uning iste’mol qiymati ancha to’la xarakterlaydi. Iste’mol qiymati mashinaning ishlatish jarayonida uning sifatini xarakterlovchi turli xil foydali xususiyatlari orqali namoyon bo’ladi. Shuning uchun melioratsiya mashinalarining xalq xo’jalik samaradorligi birinchi galda ularni qo’llanish sohasida namoyon bo’ladi. Mashinaning ishlatish xususiyatlari mashinaning texnika–iqtisodiy belgilarini xarakterlovchi mutloq va ulushli ko’rsatkichlarga ko’ra aniqlanadi. Unumdorlik, xizmat ko’rsatadigan xodimlar soni, xarakatchanlik, metall sig’imi va energiya sig’imi melioratsiya mashinasi konstruktiv–iqtisodiy xarakteristikasining asosiy parametrlaridir. Mashina unumdorligi (ishlab chiqarishi) va ish birligining tannarxi mashinalardan foydalanishning umumlashma iqtisodiy ko’rsatkichlari hisoblanadi. Melioratsiya mashinalari uchun unumdorlikning uch turi belgilanadi: konstruktiv, texnik va ekspluatatsion unumdorlik. Mashinaning suv–melioratsiya ishlab chiqarishidagi ishlab chiqarish unumdorligi bir soat ichidagi m 3 , m 2 , ga, t va km bilan o’lchalanadi. Konstruktiv unumdorlik–bu ish organlari harakatining hisoblangan tezliklaridagi uzluksiz ishlashining bir soat mobaynidagi eng ko’p ishlab chiqarishidir. Bundan mashinaning u loyihalanayotgan bosqichdagi konstruktiv sifatlarini baholash uchun foydalaniladi. Texnik unumdorlik boshqarishning, xizmat ko’rsatish va ishni tashkil qilishning eng mukammal usullaridagi konkret sharoitlarda uzluksiz (sof) ishlashining bir soati mobaynida mashinaning eng yuqori ishlab chiqarishini xarakterlaydi. VtqVkKt Bunda Vt- mashinaning texnik unumdorligi; Vk- mashinaning konstruktiv unumdorligi; Kt-ishning konkret shartlarini hisobga oladigan koeffitsiyent. Texnik unumdorlik ishlab chiqarish sinovlari asosida yeki hisoblangan usul bilan aniqlanadi. Ekspluatatsion unumdorlik (Ve)–mashinaning ishdagi muqarrar tanaffuslar hisobga olingan konkret sharoitlarda vaqt birligida ishlab chiqarishi; Veq Vt Kv Km yeki Veq Vt Kn Bunda Kv- vaqt mobaynida mashinadan foydalanish koeffitsiyenti: Km- mashinadan quvvatiga ko’ra foydalanish koeffitsiyenti: Kn- mashinadan foydalanishning umumiy koeffitsiyenti. Tenglik va ekspluatatsion ishlab chiqarish o’rtasida tafovut mashinalar unumdorligini oshirishning mavjud rezervlarini ko’rsatadi. Mashinaning ekspluatatsion unumdorligi tabiiy ko’rsatkichlardagi soatli, smenali va yillik ishlab chiqarish bo’yicha aniqlanadi; Ve.sm q Vv.ch Gsm Kn Veg q Vt.ch Tch Kn Bunda Ve.sm va Ve.g-mashinaning smenali, yillik ekspluatatsion unumdorligi: Tch-mashinaning smenada, yilda ishlash soatlari soni: Vt.ch-mashinaning texnik soatli unumdorligi: Kn-mashinadan foydalanishning umumiy koeffitsiyenti. Melioratsiya mashinalarining ekspluatatsion unumdorligi texnikadan intensiv va ekstensiv foydalanish omillariga bog’liq bo’ladi. Intensiv omillar xarakatini xarakterlaydigan ko’rsatkichlarga mashinalardan unumdorligiga ko’ra foydalanish koeffitsiyenti va intensiv nagruzka koeffitsiyenti kiradi. U o’z e’tibori bilan vaqtning ayni bir davri mobaynidagi haqiqatdagi ishlab chiqarishning rejali ishlab chiqarishga nisbatini bildiradi. Bunda rejali ishlab chiqarish mashinalar quvvati xisobga olingan holda aniqlanadi. Ekstensiv omillar xarakatini xarakterlaydigan ko’rsatkichlarga mashinalardan vaqt mobaynida foydalanish koeffitsiyenti kiradi. U mashinalar soatlardagi haqiqatdagi vaqtning yil uchun belgilangan rejali ish vaqtiga nisbati bilan aniqlanadi. Mashina-smenalar sonini bu mashinalar ayni bir vaqtda ishda band bo’lgan mashina- kunlarga nisbati tarzida aniqlanadigan smenalik koeffitsiyenti mashinalar ishining sutkalik rejimidan foydalanish ko’rsatkichi xizmatini o’taydi. Vaqtdan ichki foydalanishning smena davomida mashina foydali ish soatlari sonining yalpi belgilangan smena davomiyligiga nisbatini xarakterlaydigan koeffitsiyent ishning smenali rejimidan foydalanish ko’rsatkichi xizmatini o’taydi Hozirgi vaqtda asosiy yer qazish mashinalari ishning sutkalik muddati bir kovshli ekskavatorlar bo’yicha 11,2 soatni, skreperlar bo’yicha 9.8 soatni buldozerlar bo’yicha esa 9.9 soatni tashkil etadi. Haqiqatda ishlab berilgan vaqtning ko’payishi, mashinalar to’xtab turishi barcha turlarining kamayishi va ishlar smenaliligining ko’payishi mashina parkidan foydalanish samaradorligini oshishiga yordam beradi. Mashinalarning ro’yxatli tarkibini eng ko’p ishga tushirish melioratsiya mashinalarini yillik ishlab chiqarishning muhim sharti bo’lib, bu esa mashina parkining ishlatish tayyorligi darajasiga bog’liqdir. Melioratsiya mashinalarining foydalanishga tayyorligi texnika tayyorligi koeffitsiyenti bilan ifodalanadi. Bu ko’rsatkich mashinalar shu davrda to’la tayyor holatda bo’ladigan mashina kunlarning mashina kunlar umumiy soniga nisbati bilan aniqlanadi. Shunday qilib, melioratsiya texnikasidan foydalanish iqtisodiy samaradorligining oshishi mashinalarni ishlatishning tashkiliy shakllarini takomillashtirish, xizmat ko’rsatish va ta’mirni yaxshilash hamda mashinalar puxtaligini oshirishga bog’liq bo’ladi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|