O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

Qisqacha xulosalar 
Mashinalarning asosiy yo’nalishi qishloq va suv xo’jaligi xodimlarining mehnatini 
yengillashtirish hamda avaylash, uni yuqori unumdor qilish, ishlar texnologiyasini va 
sifatini yaxshilash, ish davrini qisqartirish va shu bilan dehqonchilik unumdorligini oshirish 
hamda mahsulot tannarxini pasaytirishga yordam berishdir. 
Mashinalar tizimi deyilganda mashinalarning mehnat predmeti turli xil, lekin bir-
birini o’zaro to’ldiruvchi ishchi mashinalar zanjiri tomonidan bajariladigan o’zaro bog’liq 
qismi jarayonlarning izchil qatoridan o’tuvchi mashinalar uyg’unlashuvi tushiniladi. 
Mashina unumdorligi va ish birligining tannarxi mashinalardan foydalanishning 
unumlashma iqtisodiy ko’rsatkichlari hisoblanadi. 
Mashina-soatning ishlatish chiqimlari sarflarning ishlab chiqarishdagi ishtirokiga 
ko’ra bir yo’la, yillik, joriy sarflardan iborat uch guruhga bo’linadigan turlaridan tarkib 
topadi. 
Mashina-soat chiqimlarini aniqlash uchun qilingan ustama xarajatlar, ish haqi va 
boshqa bevosita sarflardan fondlarda differentsiallashtirilgan hisob-kitob yo’li bilan 
aniqlanadi. 
Melioratsiya mashinalarining sifati oshganda iste’molchilarning ekspluatatsion 
sarflari kamayadi. Mashinalarning puxtaligi oshishi natijasida ta’mir xarajatlari tejaladi, 
texnik nosozliklar tufayli to’xtab turishlar qisqaradi. Bu texnikadan foydalanish 
samaradorligini oshiradi. 
Tayanch so’zlar 
Ishlab chiqarishni mexanizatsiyalash, mashinalar tizimini yaratish, kompleks 
mexanizatsiyalashtirish, yangi texnikani va texnologiyani joriy qilish, energiya sig’imi, 
mashinalarning asosiy parametrlari, ishlab chiqarish chiqimlari, mahsulot tannarxi, mashina 
unumdorligi, mashina-smenalar, mashina-soat, ustama xarajatlar, ekspluatatsion sarflar. 
Nazorat va muhokama uchun savollar 
1. Melioratsiya qurilishi kompleks mexanizatsiyalashning ahamiyati va mohiyati. 

---

2. Melioratsiya mashinalaridan foydalanish ko’rsatkichlari va ularni aniqlash 
uslublari. 
3. Melioratsiya mashinalarini ishlatish sarflari va mexanizatsiyalangan ishlar 
tannarxi. 
4. Mashinalar unumdorligini oshirish omillari.
5. Texnik servis xizmatini ko’rsatish tartibi. 
6. Melioratsiya mashinalaridan foydalanish samaradorligini aniqlash uslubi. 
7. Melioratsiya mashinalaridan foydalanish samaradorligini oshirish omillari.