O`zbekiston respublikasi qishloq va suv xo`jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro filiali

1. 
xarita

2. 
obyektlarning guruhi yoki klassi


3. 
poligon


4. 
ark

5. 
nuqta

Vektorli ma`lumotlarda birorta darajada noaniqlik boshka darajadagi noakniqlikka

teng emas. Bundan kelib chiqadi:


1. 
nuqta noaniqligi undan barpo etilgan arkning noaniqligiga teng emas 


2. 
lekin poligon joylashish noaniqligi arklaring noaniqligiga olib kelish 
mumkin

3. 
hisoblangan aniqlik chiziq va poligonlar uchun atribut qilib saklanadi:

---

57

o 
ark uchun bu ikki poligon orasidagi zonaning kengligi


o 
obyektning klassi uchun, misol uchun, yulning joylashish hatosi


o 
xaritaning umuman olgan xolda, ya`ni, xamma chegaralar va chiziqlar ayrim 
aniqlik bilan raqamli tarzga aylantirilgan deb hisobalanadi

o 
nuqta uchun- uning atributi, klass yoki xarita
Atributlar noaniqligi ikki yo`l bilan saqlanadi:

o 
alohida olingan obyektning atributi sifatida. Misol uchun, poligonning 90 % 
ini tuproqlar ―A‖ turi tashqil qiladi

o 
butun toifananig atributi sifatida. Misol uchun, ―A‖ tuproklar turi aniqligi 
90 % ga barobar.

3.5. Kadastr kartalarini tuzish va ularni jihozlash 

Ma`lumotlar bazasi yaratilgandan keyin, obyektlarga mavzusiga qarab

ma`lumotlar (atributiv axborotlar) beriladi, ularga oid jadvallar to`latiladi, shundan 
keyin kartaning mavzuli qatlamlarini tuzishga bevosita kirishiladi.
Ma`lumki, hozirgi kunda kartografiyada 11 ta tasvirlash usullari mavjud:
Belgilar usuli;
Nuqtalar usuli; 
Izoliniyalar usuli;
Areallar usuli; 
Sifatli rang usuli;
Miqdorli rang usuli; 
Kartogramma usuli;
Kartodiagramma usuli; 
Bir joyga tegishli diagrammalar usuli;
Harakatdagi belgilar usuli; 

---

58

CHiziqli belgilar usuli;

MapInfo dasturida sifatli rang usuliga — "Aloxida qiymatlar" "Otdel’nie 

znacheniya" usuli; kartogrammalar usuliga — "Qiymatlar diapazoni" "Diapazoni 

znacheniy"; nuqtalar usuliga — "Nuqtalar zichligi" "Plotnost’ tochek"; belgilar
usuliga — "O`lchamli belgilar" "Razmernie simvoli"; izoliniyalar usuliga — 
"YUza" "Poverxnost’"; kartodiagrammalar usuliga — "Ustunli va aylanmali
diagrammalar" "Stolbchatie i krugovie diagrammi" to`g’ri keladi. Mavzuli 
qatlamlarni hosil qilish jarayonini respublikamizning gidrologik mazmunga ega
kartalarini tuzish misolida ko`rib chiqamiz.
―Alohida qiymatlar‖ usulida karta tuzishda MapInfo nuqtali, chiziqli va maydonli 

obyektlarni mavzu bo`yicha ajratish imkonini beradi. Buning uchun jadvalda

berilgan maydon ko`rinishga ega bo`lgan alohidagi qiymatlar tanlanadi. Dastur har 
bir qiymatga mos keluvchi rangni tanlaydi. Zarur bo`lganda, foydalanuvchining
hoxishiga qarab rang o`zgartiriladi. Bu usul o`simlik, tuproq, er sifati, qiyaliklar 
ekspozitsiyasi, siyosiy-ma`muriy va boshqa kartalarni tuzishda qo`llaniladi.
19-rasm. O`zbekistan Respublikasining tuproqlari kartasi.

---

59

"Qiymatlar diapazoni" "Diapazon znacheniy" usulidan foydalanishda MapInfo
obyektlarning bir-biriga yaqin bo`lgan qiymatlarini guruhlaydi va tuzilgan ushbu 
guruhlarga
bir

xil
ranglarni, belgilarni yoki 

chiziqlarni
beradi.

"Qiymatlar

diapazoni" 
usuli
obyektlarning 

o`lchami, ularning raqamli

qiymatlari bilan bevosita 
bog’liq
bo`lmagan 
hollarda ham qo`llaniladi.
20-rasm. Viloyatlar bo`yicha yer soliqlari stavkalari. 

Usuldan kartalarda ma`muriy yoki territorial xo`jalik birliklar bo`yicha nisbiy

kartografik ko`rsakichlarni tasvirlashda, ya`ni aholi zichligi, xo`jalik yoki 
terriorital birliklari va boshqa ko`rsatkichlari turli bo`lgan agrokimyoviy mazmunli
kartalarni tuzishda foydalaniladi.
"Yuza" "Poverxnost’" usulida MapInfo kartaning mavzuli ma`lumotlarini uzluksiz
rangli bo`yoqlari bilan rastrlangan yuza ko`rinishida ifodalaydi. Yuzalar 
tasvirlangan kartalar ko`pchilik geoaxborot tizimlari ishlatiladi, bunda raqamli
ma`lumotlar biror bir qiymatga ega 
bo`lib, lokal bir nuqtaga tegishli, deb
qaraladi. 
Masalan,
yuza

usulini
haroratni o`zgarishi, qor qoplami 

qalinligi yoki topografik yuzaning
rel’efini tasvirlashda foydalanish 
mumkin.
21-rasm. Rangli izochiziqlar bilan relyefni ifodalash. 

---

60

Quyida keltirilgan misol qatlamli rangli izochiziqlar bilan ifodalangan
uchastkaning rel’efini ko`rsatadi (21-
rasm).
Yuza

tipidagi

shartli

belgilarni

tuzishda 
"O`lchamli
belgilar"