O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi tibbiy ta’limni rivojlantirish markazi toshkent tibbiyot akademiyasi
Insulinga bog’liq bo’lmagan qandli diabetni davolashda qand miqdorini kamaytiruvchi
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Insulinga bog’liq bo’lmagan qandli diabetni davolashda qand miqdorini kamaytiruvchi
tabletkalarni qo’llash tartibi. Ovqatlanish tartibi va jismoniy zo’riqishlar fonida 3 oy mobaynida yaxshi metobolik nazoratga erishishning qiyinligi og’iz orqali qabul qilinadigan qand miqdorini kamaytiruvchi preparatlar qo’llashga ko’rsatma bo’ladi.(PSM). Bu preparatlar ta`sir mexanizmiga ko`ra sulfonilmochevinaning birikmalari, va uglevodlarninig ichakda so`rilishini kamaytiruvchi preparatlarga bo`linadi. Sulfonilmochevina preparatlarining ta`sir mexanizimi: - β hujayrada insulin sekretsiyasini kuchaytiradi - insulinga bog`liq to`qimalarning endogen insulinga ta`sirchanligini oshiradi. - jigar tomondan ishlab chiqarilishini to`xtatadi. Sulfonilmochevina preparatlarini qabul qilinganda quyidagi nojo`ya ta`sirlari kelib chiqadi: gipogilikimik reaktsyalar, ko`ngil aynishi, qusish, epigastral soxada og`riq, gipokaliemiya, fotodermatoz, allergik reaktsiyalar, suyak ko’migiga nojo’ya ta’sirlar (agranulatsitoz rivojlanish darajasigacha), alkogolga sezuvchanlikning oshishi, toksik ta’sirlar(toksik gepatit, alveolit). Qari va keksa bemorlarda bu preparatlar qo’llashga qarshi ko’rsatmalarga ayniqsa jiddiy qarash lozim. Bular: insulinga bog’liq qandli diabet, qandli diabet dekompensatsiyasi, prekoma, koma, sulfanilamidlarga sezuvchanlikning oshishi, kuchli ifodalangan buyrak-jigar etishmovchiligi, mikro va makro angiopatiyalar kuzatilganda, og’ir yondosh patologiya (ketoatsidoz uchun sharoit yaratadigan holatlar: semizlik, jigar patologiyasi bo’lganda), laktoatsidoz (to’qima va a’zolarning ishemiyasi), gipoglikemik holatga moyillik bo’lganda, yirik jarrohlik aralashuvlarda, alkogolizm, ruhiy buzilishlar. 70 Sulfonilmochevina guruh preparatlarining tavsifi. Preparat Kommertsiya nomi Ishlab chiqargan firma Ta’sir davomiyligi 1 tabletkadagi miqdori Yuqori sutkalik dozasi Eslatma Tolbutamid 6-12s 0,25 0,2g 1,5-2g Qon tomondan asoratlar ehtimolining yuqoriligi.Bu preparatni qabul qilganda yurak qon- tomir kasalliklari o’lish havfi 2,5 martaga oshadi. Gipoglikemiya , koma rivojlanishi mumkin. Karbutamid Bukarban Chinion 6-12s 500mg 2g Agranulotitoz va toksin alomatlar uchrash havfi yuqori. Glibenkla- mid Maninil 5 Maninil 1,75 3,5 Berlin- Chemie 8-12s 5mg 1,75mg 3,5mg 0,02g Qonning trombogen hususiyatlarini kamaytiradi, qonda xs miqdorini kamaytiradi. Kardioprotekti v ta’sirga ega. Antiaritmiya ta’siri boshqa SM preparatlarga nisbatan yuqori yumshoq farmokokinetik a va farmokodinami kaga ega. Ovqat qabul qilish oraliqlarida gipoglikimik xolatlar rivojlanish havfini oldini olish mumkin. 71 Glibenkla- mid Betanaz Glamid Daonil Euglukon Cadila Health care Hoechst Pliva Laborator ko’rsatkichlar nazorati ostida jigar va buyrak funksiyasi pasayganda ehtiyotlik bilan yuborish kerak. Gliklazid Gloreal Diabeton Diabrezid Reklid INC- Pharmaceutic al Servier Molteni Farmaciutici Dr. Reddy’lab 8-10s 80mg 0,32 Gematologik ko’rsatkichlarg a ta’sir qiladi, qonning reologik xusuyatlari, gemostaz sisitemasi va mikrosirkulyat siyaga ta’siri bor. Glipizid Antidiab Glibinez Minidiab Minidiab Minidiab Glyukotrol Glipizid KRKA PFIZER UPJON LECIVA TORRENT PFIZER MYLAN FARMA- CEUTICALS 8-10s 5mg 45mg Yurak qon- tomir kasalliklaridan o’lim 2,5 martaga oshadi. Sekin ta’sir qiluvchi formalarida gipoglikemik holat bo’lishi mumkin. Glimepirid Amaril HOECHST 24s 1mg 0,08 Preparat 1- marta qabul qilinganda, sutka davomida glikemiyaning nazorat qilish imkoniyatini beradi. Glikvidon Glyurenorm Boeringer Ingelchim 8s 30mg 0,12 Yurak qon- tomir kasalliklaridan o’lim havfini oshiradi. Sulfanil mochevina preparatlari yuqori effektivligiga qaramasdan kechki qandli diabetni davolashning muhim etaplarida bir necha oy, hatto yillardan so’ng sulfanalamidlarga rezistentlik paydo bo’ladi va pankreatin orolchalarning β hujayralari charchashi tufayli qandli diabet dekompetsatsiyasi kechadi. Bu holatlarni kelib chiqishiga stress ta’sirlar, davoning nosistemaligi, parhez buzilishlari sabab bo’ladi. Keksa va qari bemorlarda davoning boshida sulfonilmochevina preparatlarining qabul qilganda ovqatlanish rajimi 72 buzilmaslik haqida ogohlantirish kerak, chunki bu keyinchalik β hujayralar insulin rezervining kamayishiga olib keladi. Biguanidlar (BG) BG lar qonda glukoza miqdorini jigarda glyukoneogenez jarayoni to’xtatish orqali kamaytirish orqali ta’sir qiladi. Hozirgi vaqtda insulinga bog’liq bo’lmagan qandli diabetni davolashda bu preparatlar gurugidan metmorfin (gliformin, siofor) qo’llaniladi. Buformin va fenformin laktatatsidoz rivojlanish havfi yuqori bo’lgani sababli hozirgi vaqtda qo’llanilmaydi. Metmorfin qandli diabetda esa laktoanidoz kelib chiqish havfi ancha kam darajada bo’ladi. Medmorfin monotarapiyasida gipoglikemiya rivojlanishi deyarli kuzatilmaydi, chunki preparat insulin sekretsiyasini kuchaytirmaydi. Antigeperglikemik ta’sirdan tashqari medmorfin qondagi lipidlar miqdorini kamaytiradi, fibrinolitik ta’sir ko’rsatadi, insulin bilan birga qo’llanilganda tana vazni oshishiga ta’sir qilmaydi va monoterapiyada esa hatto tana vazni kamayishiga yordam beradi. BG larga qarshi ko’rsatma bo’lib; koma, prekoma, kaxeksiya, subkaloriyali dieta, anemiya, qand o’rniga fruktoza qo’llanilganda o’tkir infeksion kasalliklar 20-30% ga kamaytiradi, qon tomir asoratlari, kardiovaskulyar buzilishlar rivojlanish havfini kamaytiradi, yog’ almashinuvini, gemostazni tiklaydi, stress faktorlarga chidamlilikni, immunoreaktivlikni oshiradi. Metformin tavsifi Preparat Sotuvdagi nomi Ishlab chiqargan firma 1tabletka dagi miqdori Maksimal sutkalik dozasi Eslatma Metomorfin Sifor 500 Sifor 850 Berlin Chemie, Germaniya 500 mg 850mg 1500mg Glyukortikoitlar, simpatomimetiklar, glyukagon, diuretiklar, nikotin kislota preparatlari, kontratseptiv vositalar, uning tasirini kamaytiradi. Metabolik sindrom terapiyasi. Insulinga rezistent metabolik sindrom rivojlanishida yuqoridagi o’zgarishlar katta rol o’ynaydi, asosiy davo to’qimalarning insulinga sezuvchanligini oshirishga yo’naltirilgan bo’lishi kerak. Buning uchun tana vaznini kamaytirish kerak bo’ladi, bunga anoreksigen ta’sirga ega bo’lgan siofor qo’llaniladi. Siofor bilan davolashda uning dozasini asta-sekin oshirib borish tavsiya etiladi. Boshlang’ich sutkalik dozasi 0,5-1,0 g interval bilan sutkasiga 3 g gacha oshirib boriladi. Qari va keksa bemorlarni davolashda yondosh kasalliklar, oshqozon-ichak trakti va motor funktsiyasi holatiga e’tibor berish kerak. Insulinoterapiya. Parhez va peroral qand miqdorini kamaytiruvchi preparatlar yordamida yaxshi glikemik nazoratga erisha olmasa –insulin buyuriladi. |