Xizmatnibajarish bu davr bajaravchidan maxsus bilim, tajriba, malaka talab qiluvchi bosqichidir. Xizmatning iste’molchisi va bajaruv-
207 chisi o‘rtasidagi o ‘zaro aloqalar aynan ushbu jarayonida sodir bo‘ladi. Ushbu o ‘zaro aloqalaming tavsifi taqdim etilayotgan xizmatlaming shakliga bogiiq boiadi, bevosita va bilvositalarga boiinadi. Bevosita o‘zaro aloqalarda xizmatni bajaruvchi va uning iste’molchisi o‘rtasida to‘g ‘ridan to‘g ‘ri aloqa o ‘matiladi. Bilvosita o ‘zaro aloqalarda esa, aloqa vositachilar orqali yoki xizmatni bajaruvchisining yordamchi xodimlari yordamida amalga oshiriladi.
Xizmatnibajarisbsifatininazoratqilish xizmatning yuqori dara jada yakunlanishini ta’minlovchi vosita hisoblanadi. Bunda, asosan, xizmatni amalga oshiruvchi subyekt SUB (sifatni umumiy boshqarish) yoki TQM (total quality management) deb ataluvchi standartlar yor damida sifatni nazorat qiladi. SUB tizimining eng muhim elementlari quyidagilardir:
iste’molchilarning talablari va ehtiyojlariga qarab m oijal olgan holda faoliyatni y o ig a qo‘yish;
bosh maqsad - iste’molchilaming talablarini qondirishga erishish jarayonida har bir xodimning ishtirok etishini ta’minlash;
bosh maqsad - iste’moichi uchun xizmat qimmatini mumkin qa- dar oshirish va uning qiymatini mumkin qadar kamaytirishga erishish- ning oqilona tizimi deb hisoblangan jarayonlarga qarab m oijal olish;
barcha qarorlami xodimlaming intuitsiyasi yoki tajribasiga emas, balki faktlarga asoslangan holda qabul qilish.68
Xizmatni(buyurtmani)berish provayderlar va mijozlar o'rtasi- dagi o ‘zaro bogiiqlikni belgilaydigan biznesning bir qismidir. Bu xoh m aium ot, xoh vazifa boiishi mumkin, mijoz esa qiymatni topadi yoki natijada qiymatini yo‘qotadi. Mijozlarga yaxshi xizmat ko‘rsatish qiy matni oshiradi.69 Ushbu bosqich bilan xizmatning hayot sikli yakun- lanadi va iste’molchiga yetib boradi.
Xulosa sifatida shuni aytish joizki, tovar va xizmatlaming hayot davrining m a’lum bir o ‘xshash jihati boiishiga qaramay ikkala tushun cha alohida tadqiq qilinadi va iste’molchiga yetib borish jarayonida turli bosqichlami bosib o‘tadi. Ulaming farq va nisbatan yaqin boigan xusu-
Total Quality M anagem ent and Six Sigma, Edited by T auseef A ized p. 203. ISBN 978-953- 51-0688-3