O‘zbеkiston rеspublikаsi

 
30.1. IS - LM modelining mohiyati va AD-AS modeli bilan bog‘liqligi 
Tovar va pul bozorida umumiy muvozanatga erishish shartlari va makroiqtisodiy 
siyosat tadbirlarining bu ikki bozorga ta’sirini umumlashtirib tadqiq qilish IS - LM modeli 
yordamida bajariladi. 
IS - LM modeli birinchi marta 1937 yilda J.Xiks tomonidan keynsning 
makroiqtisodiy konsepsiyasini izohlash uchun taklif etildi hamda 1949 yilda 
A.
Xansenning “Monetar nazariya va fiskal siyosat” nomli kitobi nashr 
qilinganidan so‘ng keng yoyildi. Shu sababli bu model Xiks modeli yoki Xiks-Xansen 
modeli deb ham yuritiladi. 
IS - LM modeli qisqa muddatli davrga ham tovarlar ham pul bozorida birgalikda 
muvozanat o‘rnatilishi mexanizmini xarakterlaydi
68
. Bunda tovarlar bozori deganda ham 
iste’mol ham investitsion tovarlar bozori tushuniladi. Garchand iste’mol va investitsion 
tovarlarga talab turli omillar bilan belgilansada IS - LM modelida ular bir butun deb 
qaraladi. Pul bozori deganda xazina veksellari va tijorat qog‘ozlari ko‘rinishidagi qisqa 
muddatli kredit vositalarini oldi sotdi mexanizmi tushuniladi. Bu bozorni obligatsiyalar 
bozoridan farqlash zarur. Pulning obligatsiyalarda ifodalangan nisbiy bahosi obligatsiyalar 
bo‘yicha foiz stavkasidir. 
“IS - LM modeli 
(investitsiyalar-jamg‘armalar, likvidlilikni afzal ko‘rish – pul) – 
yalpi talab funksiyasini belgilovchi iqtisodiy omillarni aniqlash imkonini beruvchi tovar-
pul muvozanatim modeli”
69
. AD-AS modelida tovar va pul bozorlarining aloqasi e’tiborga 
olingan edi. Ya’ni tovarlar va xizmatlar baholarining ko‘tarilishi pulga bo‘lgan talabni 
oshirishi bu esa o‘z navbatida foiz stavkasining ko‘tarilishiga olib kelishi, oqibatda 
investitsiya xarajatlari va umuman yalpi xarajatlar kamayishi AD-AS modelida ko‘zda 
tutilgan edi. IS-LM modeli AD-AS modelini qisqa muddatli davrga aniqlashtiradi va bu 
modelda har ikkala bozor yagona makroiqtisodiy tizimning sektorlari sifatida namoyon 
bo‘ladi. 
Model bu sektorlarda tarkib topgan sharoitlarga bog‘liq tarzda foiz stavkasi R bilan 
daromad darajasi Y ning muvozanatli darajasini belgilaydi.