O‘zbеkiston rеspublikаsi

naflilik funksiyasi
dan 
foydalanamiz. Naflilik funksiyasi - iste’molchining iste’mol qiladigan ne’matlar 
hajmi bilan, uning ushbu ne’matlarni iste’mol qilish natijasida oladigan naflilik 
darajasini ifodalaydi:


n
x
x
x
f
TU
,...,
,
2
1

, bu yerda 
TU
- umumiy naflilik darajasi; 
n
x
x
x
,...,
,
2
1
- 1, 2, ..., 
n
- ne’matlar hajmi. 
Naflilik nazariyasi ilgari surilgan davrda ko‘pchilik iqtisodchilar ne’matlar 
narxini shakllanishi asosida ularning nafliligi yotadi degan fikrda bo‘lishgan. Unga 
ko‘ra ne’matning iste’molchi uchun nafliligi qancha yuqori bo‘lsa, narxi shuncha 
qimmat va aksincha nafliligi qancha past bo‘lsa, narxi ham shuncha arzon bo‘ladi. 
Ammo naflilik nazariyasi tanqidchilari XVIII asrdayoq bu g‘oyaga qarshi “
suv va 
olmos paradoksi
”ni ilgari surishgan. Unga ko‘ra, barcha uchun hayoriy zaruriyat 
sanalgan suv - eng maksimal, hayot kechirish uchun unchalik zarur bo‘lmagan olmos 
esa – minimal naflilikka ega. Shunga mos suvning narxi maksimal darajada qimmat 
va aksincha olmosning narxi minimal darajada arzon bo‘lishi kerak. Ammo 
amaliyotda buning aksini ko‘rish mumkin. Bundan kelib chiqadiki, ne’matlar narxi 
bilan naflilik o‘rtasida bog‘liqlik mavjud emas. Bu savolga to‘g‘ri javob keyinchalik 
naflilikning ikki darajasi, ya’ni 
umumiy
va 
chekli naflilik
farqlangan hamda narx 
bilan ne’matning zaxirasi o‘rtasidagi bog‘liqlik aniqlangandan so‘ng topildi. Hamma 
gap shundaki, suv zaxiralari tabiatda mo‘l, olmos esa juda kam uchraydigan noyob va 
taqchil resurs sanaladi. Shunga mos suvning narxi arzon, olmosniki esa esa qimmat. 
Buni quyidagi rasmdan ham ko‘rish mumkin (6.3-rasm).