5-ma’ruza
QURUQ ISHQALANISHDA QO’LLANISHDA QO’LLANILADIGAN
ANTIFRIKTSION MATERIALLAR
Reja
1.Metall va polimer materiallar
2.Friktsion materiallar
3.Moy bilan ishqalanishda qo’llaniladigan qo’llaniladigan materiallar
4.Babbitlarning xususiyatlari, ximiyaviy
tarkibi va turlari
Ishqalanuvchi juftliklar 2 turga bulinadi:
1. Friktsion mexanizmlar, uzatmalar.
2. Antifriktsion mexanizmalar.
Friktsion mexanizmlarning vazifasi xarakat yoki biror kuchni bir joydan
ikkinchi joyga uzatish uchun va xarakatni to’xtatish uchun ishlatiladi. Friktsion
mexanizmlarga misollar:
1. Ilashish muftalari.
Tasmali uzatmalar; diskli uzatmalar. Lentali, barabanli va diskli tormozlar.
Friktsion uzatmalarda asosiy ko’rsatkichlardan
biri bu ishqalanish
koeffitsientidir. Bunda ishqalanish koeffitsienti albatta katta bulishi kerak. Aks xolda,
xarakatni uzatib xam, to’xtatib xam bulmaydi.
Friktsion mexanizmlarda ishqalanish koeffitsienti katta bulishi xisobiga,
ishqalanish zonasidagi temperatura juda katta buladi.
SHuning uchun friktsion
materiallarga kuyidagi talablardan biri asosiysi issiqbardosh bulishi kerak. Friktsion
mexanizmlarda asosan tola asosidagi issiqbardosh materila kullaniladi. Bunday
materiallarga asbest, shisha tolasi va ularni rezina bilan aralashmalari.
Antifriktsion materiallar deb ishqalanish koeffitsienti kam bulgan materiallarga
aytiladi. Antifriktsion materiallarning asosiy ko’rsatkichlari
ishqalanish koeffitsienti
va yeyilish intensivligi xisoblanadi. Antifriktsion materiallarga kuyidagi talab
kuyiladi: ishqalanish koeffitsienti kam, issiqlik o’tkazuvchann, elektr o’tkazuvchan,
yukori mexanik xossalarga ega bulishi kerak. Uta kattik va plastik bulishi yerak.
Strukturasi mayda bulishi kerak.
Po’lat – va cho’yaning ishqalanish qismlarida ishlatilishi.
Dumalanish podshipniklari uchun yuqori uglerodli, xromli,
past uglerodli
legarlangan xamda - korroziya va yuqori xaroratga chidamli bo’lgan po’lat va
qotishmalar ishlatiladi. Dumalanish podshshshiklari uchun eng ko’p ishlatiladigan
materiallar yuqori uglerodli xrom sharikopodshipnik po’latlari 111X15 va SHX15ST
dir. Agressiv muxitda ishlaydigan podishpniklar uchun korroziyaga chidamli sortlar
ishlatiladi.
Katta dinamik yuklamalar sharoitida ilshaydigan podshipniklar uchun
tsementatsiya qilinuvchi ilatlar ishlatiladi.
Termik va kimyovny termik ishlovda mayda doialar termik strukturasi olinishi
kerak, qattiqlik SHX15 va SHX15ST uchun NV 148-207 va 18XGT uchun NV 217
gacha.
Antifriktsion materiallar sifati da boshqa turdagi materiallar va ularning
qotishmalari, kerakmik materiallar, polimer materiallar
va polimerlardan metal
asosidagi kompozitsion materiallar xam ishlatiladi. Bulardan eng arzon va ko’p
ishlatiladigani cho’yanlardir. Odatda ko’lrang cho’yan ancha yaxshi yeyilishga
chidamlidir va sirpanib ishqalanuvchi qismlarda keng ipshatiladi. Antifriktsion
cho’yanning markalari: plastinkasimot grafitli ko’lrang cho’yanlar ACHS, glabulyar
grafitli
yuqori mustaxkam AVCH, paxtasimon grafmtli bolg’alanuvchan cho’yanlar
ACHK va misli antifriktsion cho’yanlar CHM. CHo’yan podshipniklar yuqori
qattiqlikdagi (NKS 55 dan yukrri) vallar bilan ishlatiladi. Yumshoqroq vallar
uchun yumshoqroq antifriktsion cho’yanlar (A4SZ, A4V2, A4K2) ishlatiladi.
Kamchiliklari: mo’rtlik va yuqori qattiqlik bilan u o’zi siyqalanishni
qiynnlashtiradi xamda val o’qining deformatsiyasi bo’yicha yuqori talablardan.
Sirpanish podshipniklari uchun ishlatiladigan materilalar
shartli ravishda
eziluvchan (2NV50), yumshoq (NV 50-100) va qattiq (INV 100) materiallarga
bo’liiishi mumkin.
Dostları ilə paylaş: