O’zbekiston Respublikasi xalq ta’lim vazirligi

Kulon qonuni.

Jismni elektrlangan va neytral holda tarozida tortib ko’rganda ham og’irlik farqini sezish mumkin emas. Ba’zilar ilgari zamonda elektr zaryadi (vazinsiz suyuqlik) bo’lsa kerak uni bir idishdan ikkinchisiga ko’yish mumkun deb yo’laganlar. 18-asr ohirida (1785yil) fransuz fizigi Kulon elektrlangan jismlarning o’zaro ta’sir kuchi oz yoki ko’p bo’lishini sezib,elektrlangan jismda elektr zaryad miqdori oz yoki ko’p bo’lishi mumkunligini payqagach, “zaryad miqdori” degan atamani ishlatadi.

Zaryadlarning o’zaro ta’sirini o’rganish uchun Kulon maxsus buralma tarozi yasab u bilan o’tkazgan tajribalari asosida o’z qonuni kashf etdi. (Kulon tajribasi tushuntiriladi).
Ma’lumki elastic deformatsiyada burilish burchagi aylantirish momentiga mutanosib bo’ladi, avvaldan tajriba qilib simning burilish deformatsiya koefisentini aniqlab olib, zaryadlarning o’zaro ta’sir kuchini aniqlab olgan unga to’g’ri kelgan masofani yozib olgach zaryadlarning o’zaro ta’sir kuchi F masofaning kvadratiga teskari proporsional, yani Kulon topgan ~ xulosaga kelamiz.
Masofaga nibatan sharlarning radiusi R0 darajada kichik bo’lsa, undagi zaryadlarni nuqtada to’plangan yaniy nuqtaviy zaryad deb hisoblash mumkin.
Ta’rif: Ikki nuqtaviy zaryadning o’zaro ta’sir kuchi zaryadlar ko’paytmasiga to’g’ri, ular orasidagi masofaning kvadratiga teskari proporsional bo’lib, ularni birlashtiruvchi to’g’ri chiziq bo’yicha yonalgan. Kulon qonuning matematik ifodasi quyidagicha bo’ladi.
yoki vector ko’rinishda:
va birinchi zaryadning ikkinchisiga va ikkinchi zaryadning birinchisiga ta’sir qiladi.
K-zaryad masofa va kuchlarning o’lchash uchun qabul qilingan birlik.lar sistemasiga bo’g’liq bo’lgan koefisent.
SI sistemasida (1) ni ekanligini hisobga olsak (1)ni quyidagicha yozamiz E₀ vakumning elektr doimiysi.
Zaryadni kulonda, masofani metrda ifodalab F=9*10⁹H deb olsak (chunki )
Biron muhit (dielektrik) dagi zaryadlarning o’zaro ta’sir kuchi muhit ta’sir bilan vakuumga nisbatan ε marta kam bo’ladi. Shuning uchun umumiy xolda Kulon qonuni quyidagi shakilda yoziladi
ε – muhitning nisbiy dielektrik singdiruvchanligi.