O'zbekistonda sement sanqati

1
- C
2
S; y - C
2
S. N.A.Toropov fikricha, ikki 
kalsiy silikatning yana beshinchi polimorf formasi B
1
- C
2
S ham bor. 
Erish harorati 2130 - 1425°C chegarada a - modifikatsiya barqaror bo'ladi, 
bu haroratlardan pastda a
1
-shaklga o'tadi. Sanoat klinkerlarida a - modifikatsiyani 
barqarorlashtirish qiyin bo'lgani uchun u kam uchraydi, a
1
- C
2
S 1425 - 830°C 
haroratda barqaror. Bundan past haroratda, sekin sovitish sharoitida toza a1 - C
2
S 
turi past haroratda barqaror bo'lgan y - C
2
S shaklga o'tadi. a
1
- C,S tez sovitilganda 
670 °C gacha hamma haroratda barqaror bo'lmagan va y - C
2
S ga aylanishga moyil 
bo'lgan B- C
2
S shaklga o'tadi. Ammo bu jarayonning ketishiga B- C
2
S kristall 
turiga kam miqdorda (1-3%) kirib qolgan qo'shimchalar xalaqit beradi. 
Barqarorlashtiruvchi qo'shimchalar rolini A1
2
O
3
, Fe
2
O
3
, MgO, Na
2
O, K
2
O va 
Cr
2
O
3
hamda boshqalar bajaradi. Shu bilan birga, B- C
2
S ning barqarorligini 
oshiruvchi faktor bo'lib, uni oddiy (xona) haroratigacha sovitish uchun xizmat 
qiladi. 
Shunday qilib, C
3
S va C
2
S lar oddiy haroratda termodinamik nuqtai 
nazardan barqaror bo'lmagan birikmalardir. N.A.Toropov, M.M.Sichev va 
boshqalarning fikricha, bu moddalarning suv bilan reaksiyaga kirishish faolligiga 
ham shu sabab bo'ladi. 
B- C
2
S shaklining y- C
2
S ga aylanishida umumiy hajmi 10 % ga ortadi. 
Shuning uchun material donalarining yorilishi va kukunga aylanishi kuzatiladi,
y- C
2
S 100°C gacha haroratda deyarli suv bilan reaksiyaga kirishmaydi. Shuning 
uchun u bog'lovchilik xususiyatlarini namoyon qilmaydi. Faqat nam issiq sharoitda 
ishlov berilganda (avtoklavlarda) u bog'lovchilik xususiyatlarini namoyon qiladi.
B - C
2
S ning zichligi 3,28 ga teng, y - C
2
S niki esa 2,97 g/sm
3
bo'ladi. 
Bclitning gidravlik faolligi, alit kabi kristallarning tuzilishi, kristallarning 
o'Ichami, zichligi, yoriqlar va qo'shimchalarning strukturasiga (kirib qolganligiga) 
bog'liq. Tojdor chetli dumaloq zich strukturali o'rtacha o'lchamlari 20 - 50 mkm 
bo'lgan belitli selitlar yuqori mustahkamlikka ega. Kristallarning tez parchalanishi 
tufayli katta sathni hosil qiluvchi tizimlar sementlarning gidravlik faolligini 
oshiradi.